فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50 - صفحه 173

۸. مالك الجهني

نجاشي ذكري از او نكرده است و شيخ طوسي در رجالش او را از اصحاب باقر علیه السلام و صادق علیه السلام نام برده است. در مجموع، تمام كساني كه در اين موضوع مطلبي نوشته‌اند، براي اثبات وثاقت او سه شاهد آورده‌اند:
۱. چند بيت شعري كه وي درباره امام باقر علیه السلام گفته است؛
۲. روايتي از امام باقر علیه السلام كه در آن روايت امام مالك را با لفظ «انتم شيعتنا» خطاب كرده‌اند؛
۳. روايت ديگري كه مالك مخاطب امام است و امام به او مي‌گويند تمام مردم و امامانشان در روز قيامت همديگر را لعن مي‌كنند، بجز شما و هركه مثل شماست (كه امامش ما اهل‌بيت هستيم). ۱
تمام اين موارد،امامي بودن او را اثبات مي‌كند، نه ثقه بودنش را. و دليل بر حسن است، نه توثيق.

رجال مطرح در طرق شيخ طوسي

چون كه تعدادي از رجال با رجال طرق ابن‌قولويه مشترك هستند در قسمت قبلي بررسي شدند بنابراين تنها چند نفر باقي مي‌مانند كه بايستي ترجمه آنها را بيان كنيم:

۱. عقبة بن قيس بن سمعان

وي كسي است كه در طريق زيارت مطرح نيست، اما در قسمت اول روايت مطرح است. شيخ در رجالش او را هم در اصحاب باقر علیه السلام و هم در اصحاب صادق علیه السلام آورده است؛ با اين تفاوت كه در اصحاب باقر او را مجهول معرفي كرده، ۲ ولي در اصحاب صادق او را پدر صالح بن عقبه معرفي نموده است. ۳
اين گفته شيخ طوسي با آنچه در سند حديث زيارت عاشورا ذكر شده، تناقض دارد؛ چرا که اين روايت تصريح دارد كه عقبة بن قيس (پدر صالح بن عقبة) روايت را از امام محمد باقر علیه السلام نقل كرده است. ۴ در حالي كه در كتاب رجال، ايشان تصريح دارند عقبة بن قيسي كه پدر صالح بن عقبة است از اصحاب امام صادق علیه السلام است و آن عقبة بن قيس ـ كه از ياران امام باقر علیه السلام است ـ مجهول است.
همين باعث شده كه آية‌الله خويي نيز در كتاب معجم رجال الحديث عقبة بن قيس (پدر صالح بن عقبة) را از ياران امام صادق علیه السلام معرفي كند. ۵
البته محقق شوشتري در كتاب قاموس الرجال بيشتر از يك عقبة بن قيس معرفي نكرده است.

1.. جهت مطالعه بيشتر ر.ک: رسائل و مقالات، ص۴۱۹ ـ ۴۲۰؛ شفاء الصدور، ص۵۰.

2.. رجال الطوسي، ص۱۳۲، ش۷۴.

3.. همان، ص۲۶۱، ش۶۲۶.

4.. روي محمد بن اسماعيل بن بزيع، عن صالح بن عقبه، عن ابيه، عن ابي‌جعفر(:...

5.. معجم رجال الحديث، ج۱۱، ص‌۱۵۶.

صفحه از 423