توجه به قراين کلام، ^۱ براي فهم مقصود گوينده روشي عقلايي و ضروري است. سبب نزول آيات، ^۲ از جمله قراين منفصل کلامي است که توجه و آگاهي از آن در فهم و تبيين روشن‌تر آيات بسيار سودمند بوده و از جمله علوم مورد نياز مفسر عنوان شده است. ^۳ راه شناخت و پي بردن به اسباب نزول سخت و دشوار است. آية الله معرفت، پس از اشاره به وجود ضعف‌ها و تعارض‌هاي فراوان در روايات اسباب نزول مي‌نويسد:
منابعي که امروزه در دست داريم و براي دستيابي به اسباب نزول مورد استفاده قرار مي‌گيرند، تا حدودي قابل اطمينان‌اند؛ مانند جامع البيان طبري، الدر المنثور سيوطي، مجمع البيان طبرسي و التبيان شيخ طوسي و علاوه بر آنها کتاب‌هايي نيز به طور خاص درباره اسباب نزول نگاشته شده است؛ مانند اسباب النزول واحدي و لباب النقول سيوطي. ^۴
ايشان، در ادامه، وجود روايات صحيح و سقيم را در اين منابع متذکر شده و راه‌هايي را براي تشخيص صحيح از نادرست، بويژه در مقام تعارض نقل‌ها، ارائه کرده است. چنان كه مشهود است، بيش از نيمي از منابع مذکور در کلام ايشان از آثار نگاشته دانشمندان اهل‌سنّت است.
قرآن‌پژوهاني همچون سيوطي و زرقاني فوايد متعددي براي شناخت اسباب نزول آيات برشمرده‌اند که از آن جمله مي‌توان به اين موارد اشاره کرد: شناخت حکم تشريع، فهم معناي آيه، تخصيص حکم به سبب (از نگاه کساني که ملاک را خصوص سبب مي‌‌دانند و نه عموم لفظ)، دفع توهم حصر، زدودن اشکالي که ممکن است از ظاهر نص برآيد، عدم خروج سبب نزول از حکم آيه و شناخت افرادي که آيه درباره آنها نازل شده است. ^۵
براي نمونه، مي‌توان از توجه به سبب نزول آيه ۳۷ سوره مبارکه توبه ـ که در فهم بهتر آن سودمند است ـ ياد کرد. توضيح مطلب، آن‌که با توجه به رواياتي که در اين باب نقل شده است، رسم عرب در عصر جاهليت چنان بوده است که جنگ و ستيزه در ماه‌هاي حرام سال (ذي‌قعده، ذي‌حجه، محرم و رجب) به دليل ايجاد امنيت در مسير رفت و آمد عرب ـ که براي اداي عمره حج به مکه سفر مي‌کردند ـ حرام بود، اما زورمداران قبايل و گروه‌هاي عرب، چنانچه در آستانه غلبه بر قبيله ديگر قرار مي‌گرفتند و احياناً يکي از ماه‌هاي حرام سال پيش مي‌آمد، آن ماه را با ماه ديگر جايگزين مي‌کردند. با اين توجيه به جنگ خود ادامه داده و در احکام الهي و سنت جاري تصرف مي‌کردند. ^۶ اين شيوه ناپسند در سال نهم هجري ممنوع گرديد.