علوم حديث 27 - صفحه 212

عالمان و فقيهان و محققان شيعه از اين مواضع به شخصيت بزرگ اين راوى دست يافته اند و به اين شكل، جلالت مقام وى مورد تسالم همه است. اگر ما به اينجا نمى رسيم ،به نظر مى رسد كه مبناى ما و شيوه كار ما برخلاف مبناى محققان والا مقام شيعه است. روايت عرض دين، گويا مورد بى مهرى نويسنده محترم قرار گرفته و ضعيف شمرده شده است، با اينكه معروف، مشهور و پذيرفته شده است و متن رفيع آن به همراه قراين ديگر، آن را در جايگاه مقبول و معتبرى قرار داده است.

ب. كثرت روايت

كثيرالرواية بودن حضرت عبدالعظيم حسنى با توجه به مجموعه روايى بازمانده از وى و با توجه به آنچه درباره تأليفات و روايات او در رجال النجاشى و رساله صاحب بن عباد و ديگر جاها آمده، هيچ جاى شك و ترديد نيست.
و هرگز نوبت به اين مرحله نمى رسد كه كثيرالرواية بودن نسبى ايشان را مطرح كنيم؛ يعنى با توجّه به زمان و شرايط سخت و هجرت و آوارگى گفته شود كه اين مجموعه روايى در حكم كثير است؛ يعنى با توجه به اينكه وى در زمان امام جواد و امام هادى(ع) در آن شرايط سخت مى زيسته است، شرايطى كه سبب شد ايشان از مدينه و سامرا هجرت كند و در شهرها به عنوان پيك بگردد تا سرانجام به رى بيايد و در اختفا زندگى كند.

دليل ما

ما به بيش از صد روايتِ بدون تكرار از اين راوى بزرگ دست يافته ايم و مطمئن هستيم كه با توجه به رجال النجاشى و رساله صاحب بن عبّاد و ديگر نوشته ها مجموعه روايى ايشان گسترده تر از صد، روايت بوده است. آنچه هم اكنون به دست ما رسيده، بخشى از روايات اين راوى بزرگ است، نه همه آن.

صفحه از 237