پرسش نخست

آيا بر پايه قواعد ارزيابى سند بر مشربها و مسلكهاى مختلف، راهى براى تصحيح اين خبر وجود دارد؟
ذكر چند نكته مى تواند در پاسخ مفيد افتد:
۱. اين روايت در كتب قدما تنها در عيون اخبار الرضا(ع)، اثر شيخ صدوق (۳۰۵- ۳۸۱ق) نقل شده است. پس از آن تا قرن يازدهم در ديگر آثار حديثى ذكرى از آن در ميان نيست و در اين قرن در كتب وسائل الشيعة ^۱ شيخ حر عاملى(۱۰۳۳ - ۱۱۰۴ق) و بحارالأنوار ^۲ علامه مجلسى(۱۰۳۷- ۱۱۱۰ق) و نورالثقلين ^۳ حويزى (م ۱۱۱۲ق) از عيون اخبار الرضا نقل شده است؛ چنان كه در آثار حديثى اهل سنت نيز نقل نشده است.
قابل ذكر است كه فرازهاى ديگر حديث معراج در كتب قدما چون المحاسن ^۴ برقى(م ۲۷۴ق)، قرب الإسناد ^۵ حميرى(م ۴ق)، الكافى ^۶ كلينى(م ۳۲۹ق)، دعائم الاسلام ^۷ قاضى نعمان (م ۳۶۳ق) و آثار متعدد شيخ صدوق چون من لايحضره الفقيه، ^۸ علل الشرائع، ^۹ الامالى، ^۱۰ التوحيد، ^۱۱ كمال الدين و تمام النعمة ^۱۲ و معانى الاخبار ^۱۳ نقل شده است.