موعظه مفصلى را حضرت عبدالعظيم از امام على(ع) نقل مى فرمايد كه به دليل طولانى بودن، قسمتى از آغاز و پايان خطبه را مى آوريم:
۰.ترصَّدوا مواعيد ال آجال و باشروها بمحاسن الأعمال... مِن مِثل هذا فليَهْرَب الهاربون، إذا كانت الدار ال آخرة لها يعمل العاملون ۱ ؛ منتظر و مترصد وعده هاى اجل باشيد و آن را با اعمال حسنه همراه سازيد... آنان كه اهل فرارند، براى روزى مثل صحنه پرهراس قيامت فرار كنند، و اهل عمل، براى خانه آخرت تلاش كنند.
۳. كيفر كردار
ورود انسانهاى صالح به بهشت برزخى و انسانهاى بدكار به دوزخ برزخى، از هنگام مرگ شروع مى شود و پس از حشر و نشر و حساب و كتاب، زمان ورود به بهشت و جهنم در قيامت كبرى فرا مى رسد؛ همان گونه كه حضرت امير(ع) مى فرمايد: «طوبى لِمَنْ ذَكَر المَعاد و عمِلَ للحِساب...». ۲ ؛ خوشا به حال كسى كه به ياد معاد باشد و براى حسابرسى قيامت كار كند». نيز مى فرمايد: «اليومَ عمل و لا حِساب و غَدَاً حِساب و لا عَمَل ۳ ؛ امروز وقت كار است نه محاسبه و فرداى قيامت هنگام حساب است نه عمل».
از آنجا كه هر كارى اثرى دارد و نتايج و آثار كردارها حقيقى، عينى و تكوينى است نه صرفاً اعتبارى و قراردادى، در همين دنيا نيز شمّه اى از نتايج اعمال ظاهر مى شود و مكافات و بازتاب كارها دامنگير ما مى گردد.
همين ديدگاه، امتياز بسيار مهمى است در فلسفه اخلاق اسلامى كه آن را از فلسفه اخلاق در ساير مكتبها جدا مى كند.
اينك به نمونه هايى از بازتاب اعمال انسان اشاره مى شود.
حضرت موسى(ع) در مناجات مى پرسد: «الهي، فما جزاء مَنْ أطعَمْ مسكيناً ابتغاء وجهِك؟؛ پاداش كسى كه فقط براى تو به بپچاره اى كمك كند چيست؟».
1.مسند عبدالعظيم حسنى، ح ۲۸؛ امالى طوسى، ص ۶۵۲.
2.نهج البلاغه، كلمات قصار، ش ۴۴.
3.همان، خطبه ۴۲.