ب. مقالات

۱. «تدوين السنة أم تزييف السنة», السيد محمد رضا الجلالى, تراثنا, العددان ۳۵ـ۳۶, ربيع الآخر ـ رمضان ۱۴۱۴ق, ص۵۴ـ۵۵.
۲. «درآمدى بر شيوه هاى ارزيابى اسناد حديث», مهدى مهريزى, علوم حديث, ش۱, پاييز ۱۳۷۵, ص۶۹ـ۹۹.
۳. «اثبات صدور حديث از طريق مضمون شناسى و متن», عباس ايزدپناه, علوم حديث, ش۴, تابستان ۱۳۷۶, ص۷ـ۲۹.
۴. «نقد كتاب تدوين السنة», قاسم جوادى, علوم حديث, ش۵, پاييز ۱۳۷۶, ص۲۸۹ـ۲۹۹.
۵. «طرح پژوهشى علم الحديث», مهدى مهريزى, آينه پژوهش, ش۱۳, سال ششم, مرداد ـ شهريور ۱۳۷۴, ص۸۰ ـ ۸۲.

بخش دو. منابع دراية و علوم حديث

الف. كتاب ها

۱ .مصطلح الحديث وأثره على الدرس اللغوى عند العرب, شرف الدين على الراجحى, بيروت: دار النهضة العربية, ۱۹۸۳م, ۳۰۶ص, الطبعة الأولى.
تصحيف المتن , الفصل السادس: نقد المتن عند المحدّثين واللغويين (اين فصل, در پاسخ به اشكالات مستشرقان به محدّثان نگاشته شده است كه مؤلف, چهار عنوان را مربوط به بحث نقد المتن مى داند) (۱۸۷ـ۱۸۹), ۱.التصحيف و التحريف (۱۹۰), ۲. الأحاديث الموضوعة (۱۹۰ـ۲۱۶), وضع قواعد لمعرفة الموضوع من الحديث, علامات الوضع فى المتن: ۱) ركاكة اللفظ فى المروى,۲) فساد المعنى, ۳)مناقضته لنص الكتاب أو السنة المتواترة أو الاجماع, ۴) أن يكون الحديث باطلاً فى نفسه, ۵) أن يكون كلاماً لا يشبه كلام الأنبياء و لا يشبه كلام الصحابة, ۶) أن يكون الحديث بوصف الأطباء أشبه من الحديث, ۷) أحاديث العقل كلّها كذب, ۸) الأحاديث   التى ذكر فيها الخضر و حياته, ۹) أحاديث صلوات الأيام والليالى و أحاديث صلاة الرغائب ليلة أوّل جمعة من رجب, ۱۰) أحاديث ذم الحبشة والسودان, ۱۱) أحاديث ذم الترك و ذم الخصيان والمماليك, ۱۲) أحاديث فى ذكر فضائل السور(۱۹۸ـ۲۰۰), ۳. مختلف الحديث (۲۱۷ـ۲۲۷), ۴. النسخ عند أصحاب الحديث(۲۲۷ـ۲۳۲).
۲ .الوسيط فى علوم و مصطلح الحديث, محمد بن محمد أبو شَهبة, جدّة: عالم المعرفة للنشر والتوزيع, ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م, ۷۹۹ص, الطبعة الأولى.
ردّ شبهات المستشرقين و أبواقهم (۳۸), العناية بنقد الأسانيد والمتون (۷۷), تقديم المتن على الإسناد أو… (۱۶۱), الشاذ ومثاله فى المتن (۳۰۲), العلّة تكون فى السند و المتن و مثالهما (۳۰۸), أقسام المضطرب (۳۱۱), المدرَج (۳۱۲), المقلوب (۳۱۵ـ۳۱۶), أمارات الوضع فى الحديث (۳۳۵ـ۳۳۹), معرفة زيادة الثقات (۳۷۳), أقسام المختلف والترجيح (۴۴۴ـ۴۵۲), أقسام التصحيف (۴۸۳ـ۴۸۴).
۳ .مقدمة فى أصول الحديث, عبدالحق الدهلوى (م۱۰۵۲ق), تقديم و تعليق: سلمان الحسينى الندوى, بيروت: دارالبشائر الاسلامية, ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م, ۱۱۲ص, الطبعة الثانيه.
كتاب, داراى ده فصل است. الفصل الثانى: فى تعريف السند و المتن و عوارضهما, المضطرب (۴۹), المدرَج (۴۹), الفصل الثالث: فى الشاذ و المنكر والمعلّل والاعتبار (۵۳ـ۵۷).
۴ .علوم القرآن و الحديث, أحمد محمد على داوود, عَمّان: دارالبشير, ۱۹۸۴, ۲۶۴ص.
كتاب, از دو قسمت: علوم قرآنى و حديث, تشكيل شده است. القسم الثانى فى علوم الحديث: علم الحديث رواية و علم الحديث دراية (۱۶۷), المعلّل (۲۰۷), المضطرب (۲۰۸), المقلوب (۲۱۰), الشاذ(۲۱۱), المفرد والغريب (۲۱۶), المدرَج (۲۲۳), المصحّف والمحرّف (۲۲۸), كيفية معرفة الوضع (۲۴۳), علامات الوضع فى المتن (۲۴۵).
  ۵ .دراسة فى مصطلح الحديث, ابراهيم النعمة, موصل: مطبعة الزهرا(ع), ۱۴۰۶ق/۱۹۸۵م, ۲۳۲ص, الطبعة الأولى.
مصطلحات حديثية… المتن (۲۰ـ۲۷), اصطلاحات مشتركة بين أحاديث صحيحة, حسنة, ضعيفة: الفرد والغريب (۸۶ـ۹۴), المدرَج (۱۰۲ـ۱۰۹), الضعيف (۱۲۸), المضطرب (۱۵۰ـ۱۴۶), المقلوب, الشاذ, المعلّل (۱۵۱ـ۱۷۲), الموضوع (۱۷۳ـ۱۹۶), الجرح والتعديل (۲۰۲ـ ۲۰۸).
۶ .التقييد والايضاح لما أطلق وأغلق من «مقدمة ابن الصلاح», زين الدين عبدالرحيم بن الحسين العراقى, مؤسسة الكتب الثقافية, ۱۴۱۶ق/۱۹۹۶م, ۴۵۳ص, الطبعة الرابعة.
معرفة الحديث المعلّل (۱۱۴ـ۱۲۱), معرفة المضطرب من الحديث (۱۲۲ـ۱۲۴), معرفة المدرج فى الحديث (۱۲۵ـ۱۲۷), معرفة الموضوع (۱۲۸ـ۱۳۰), معرفة المقلوب (۱۳۱ـ۱۳۲), معرفة غريب الحديث (۲۶۳ـ۲۶۶), معرفة ناسخ الحديث و منسوخه (۲۶۸ـ۲۷۲), معرفة المصحّف من أسانيد الحديث ومتونها (۲۷۳ـ۲۷۵), معرفة مختلف الحديث (۲۷۶ـ۲۷۹).
۷ .الحديث والمحدّثون أو عناية الأمة الاسلامية بالسنة النبوية, محمد محمد أبوزهو, دارالكتاب العربى, ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م, ۵۰۰ص.
مؤلّف, پس از نام بردن و تقسيم دوره هاى حديث به هفت قسم, در خاتمه, به برخى از علوم حديث پرداخته است.
المتكلّمون فى الجرح والتعديل (۴۵۴ـ۴۵۹), كتب الجرح والتعديل (۴۶۰ـ۴۶۲), علم تأويل مشكل الحديث (۴۷۱), علم الناسخ والمنسوخ (۴۷۲ـ۴۷۳), علم غريب الحديث (۴۷۴ـ۴۷۷), العلم بعلل الحديث (۴۷۸), العلم بالموضوعات (۴۷۹ـ۴۸۶).
۸ .تدريب الراوى فى شرح «تقريب» النواوى, جلال الدين السيوطى (م۹۱۱ق), تحقيق: عبدالوهاب عبداللطيف, المدينة المنورة: المكتبة العلمية, ۱۳۹۲ق/۱۹۷۲م, الطبعة الثانية.
  در بخش تقسيم احاديث, به مباحث مرتبط با نقد متن اشاره مى شود:
الغريب, ناسخ الحديث و منسوخه, معرفة المصحّف, معرفة مختلف الحديث (۱۸۰ـ۲۰۲).
۹ .شرح «شرح نخبة الفكر فى مصطلحات أهل الأثر», محمد الهروى القارى (م۱۰۱۴ق), بيروت: شركة دارالأرقم, ذى القعدة ۱۴۱۵ق, ۹۲۴ص.
مباحث مربوط به نقد متون:
الناسخ والمنسوخ (۳۷۶ـ۳۸۷), الموضوع (طرق معرفة الوضع, اسباب الوضع) (۴۳۵ـ۴۵۲), الوهم فى الاسناد و المتن (۴۵۵ـ۴۵۷), المعلّل ( ۴۵۸ـ۴۶۱), المدرَج (۴۶۷ـ۴۷۴), المضطرب (۴۸۳), تعريف الاسناد و المتن (۵۴۳).
۱۰ .التقريب والتيسير لمعرفة سنن البشير النذير فى أصول الحديث, النواوى الشافعى (م۶۷۶ق), تعليق: عبداللّه عمر البارودى, بيروت: دارالجنان, ۱۴۰۶ق/۱۹۸۹م, ۱۱۲ص, الطبعة الأولى.
در بحث درباره اقسام حديث:
الشاذ (۳۳), المعلّل (۳۶), المضطرب(۳۷), المدرَج وأقسامه (۳۸), الموضوع (۳۹), المقلوب (۳۹).
۱۱ .الحديث النبوى, مصطلحه, بلاغته, كتبه, محمد بن لطفى الصبّاغ, بيروت: المكتب اسلامى, ۱۴۱۱ق/ ۱۹۹۰م, ۳۶۷ص, الطبعة السادسة.
الفصل الثانى: المتن والسند (۱۲۶ـ۱۲۷), الفصل الخامس: الرواية والدراية و أهم علوم الحديث (۱۵۰), علم الجرح والتعديل (۱۵۲), علم مختلف الحديث (۱۵۹), علم الناسخ و المنسوخ من الحديث (۱۶۰), علم علل الحديث (۱۶۲), علم غريب الحديث (۱۶۳), الفصل الثامن: الصحيح والحسن والضعيف (۱۸۹), المعلّل (۲۱۵), المضطرب (۲۱۸), المقلوب (۲۱۸), الغريب (۲۳۳), المدرج (۲۳۶), المصحّف والمحرّف (۲۳۹), الباب الرابع: وضع الحديث (عوامل الوضع, دلائل الوضع, التأليف…) (۲۴۵ـ ۲۷۸).
  ۱۲ .تأمّلات منهجية فى تاريخ السنّة وأصول الحديث, موسى ابراهيم الابراهيم, قطر: دارالثقافة, ۱۴۱۳ق/۱۹۹۲م, ۱۷۳ص, الطبعة الأولى.
مباحث مربوط به نقد المتن, المبحث الثالث: الجرح والتعديل (قواعد فى الجرح والتعديل) (۳۹ـ۴۳), المبحث الخامس: معالم ضرورية لفهم السنة النبوية (۶۳ـ۸۴), اقسام الحديث: أنواع الحديث الضعيف (۱۱۴), الحديث الموضوع (۱۱۸), الضعيف بسبب عدم الضبط, المضطرب (۱۴۰), المقلوب (۱۴۳), المدرج(۱۴۵), كيف يعرف المعلّل؟ (۱۵۵).
۱۳ .جواهر الأصول فى علم حديث الرسول, أبوالفضل محمد بن محمد بن على الفارسى(م۸۷۳ق), تحقيق: صلاح محمد محمد عويضة, بيروت: دارالكتب العلمية, ۱۴۱۳ق/۱۹۹۲م, ۲۰۴ص, الطبعة الأولى.
القسم الأول: فى المتن وأقسامه و أنواعه (۳۱), الباب الأول, فى أقسامه… فعل و تقرير و قول: حسن, صحيح, ضعيف (۳۲ـ۴۵), الباب الثانى: اصطلاحات علم الحديث (۴۶ـ۴۷), الضرب الأول (مشترك بين الحسن والضعيف و الصحيح): المسند,المتّصل, المرفوع, المُعَنعَن, المعلّق, الفرد, المدرج, المشهور, الغريب والعزيز, المصحّف, المسلسل, زيادة الثقات, الاعتبار بالشواهد والمتابعات, مختلف الحديث, الناسخ و المنسوخ, غريب اللفظ و فقهه, الاسناد العالى.
الضرب الثانى (الأحاديث الضعيفة): الموقوف, المقطوع, المرسل, المنقطع, المعضل, الشاذ, المنكر, المعلّل, المدلس, المضطرب, المقلوب, الموضوع.
۱۴ .وصول الأخيار الى أصول الأخبار, حسين بن عبدالصمد العاملى, تحقيق: السيد عبد اللطيف الكوهكمرى, قم: مجمع الذخائر الاسلامية, ۱۴۰۱ق, ۲۱۱ص.
البحث عن متن الحديث و المصطلحات فيه(۸۹), أقسام الخبر: الخبر الضعيف (۹۸), الخبر المضطرب و المقلوب والمدلس (۱۱۳), الخبر المدرَج والموضوع (۱۱۴), معرفة الزيادة والنقص فى الأسانيد (۱۱۶), معرفة ناسخ الحديث و منسوخه (۱۱۷), معرفة المصحّف والمحرّف (۱۱۹), سبب اختلاف الأحاديث بين المسلمين   (۱۶۶), معرفة مختلف الحديث (۱۷۱).
۱۵ .فتح المغيث بشرح «ألفية الحديث» للعراقى, محمد بن عبد الرحمان السخاوى (۸۳۱ ـ۹۰۲ق), تحقيق و تعليق: الشيخ على حسين على, القاهرة: مكتبة السنة, ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م, ۵ج, الطبعة الأولى.
المجلد الأوّل: عدم التلازم بين صحة الأسناد و المتن (۱۰۶ـ۱۰۷), أقسام الحديث, الضعيف, فى الحديث المرفوع والمتّصل (۱۲۱), تدليس المتن هو المدرَج (۲۲۹), مثال الشذوذ فى المتن (۲۳۱), المعلّل, علة المتن وأمثلتها (۲۶۵ـ۲۶۹), المضطرب, أمثلة الاضطراب فى المتن (۲۷۹ـ۲۸۰), المدرج, مدرَج المتن و أمثلتها (۲۸۱ـ۲۸۵), المقلوب, قلب المتن وأمثلته (۳۲۸), المجلد الثالث: تقديم المتن على السند (۱۹۴ـ ۱۹۸), المجلد الرابع: تعريف الغريب وأنواعه (۲), أنواع الغريب (۱۰), التصحيف (۵۶ـ۶۰).
۱۶ .منهج ذوى النظر فى شرح منظومة علم الأثر للسيوطى, محمد محفوظ بن عبداللّه الترمسى, مصر: شركة مكتبة و مطبعة مصطفى ألبابى الحلبى وأولاده, ۱۴۰۶ق/۱۹۸۵م, الطبعة الرابعة.
أقسام الحديث الضعيف, بحث المضطرب (۹۹), المقلوب (۱۰۱), المدرَج (۱۰۳), الموضوع ( ۱۰۸ـ۱۱۰).
۱۷ .دراسات فى الجرح و التعديل, محمد ضياء الرحمان الأعظمى, بيروت: عالم الكتب, ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م, الطبعة الأولى.
تضعيف الراوى لأجل المتون (۱۲۵), أئمة الجرح والتعديل من القرن الثانى الى نهاية القرن الرابع (۲۴۴ـ۳۵۶).
۱۸ .المنهل الرويّ فى مختصر علوم الحديث النبوى, بدرالدين محمد بن ابراهيم بن جماعة (۶۳۹ـ۷۳۳ق), تحقيق: محيى الدين عبدالرحمان رمضان, الدمشق: دارالفكر, ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م, الطبعة الثانية.
الطرف الأوّل: فى الكلام على المتن والنظر فى أقسامه و أنواعه (۳۳ـ۶۲), القسم   الأوّل: الصحيح (۳۳), القسم الثانى: الحسن (۳۵), القسم الثالث: فى معرفة الحديث الضعيف (أنواع المتن: المسند, المتصل, المرفوع, الموقوف, المقطوع, الشاذ) (۳۸ـ۶۲).
۱۹ .شرح ألفية العراقى المسماة بـ«التبصرة والتذكرة», زكريا بن محمد الأنصارى السنبكى الأزهرى الشافعى (م۹۲۵ق), بيروت: دارالكتب العلمية, ۳ج (۳۷۵+۳۲۸+۲۹۵).
أقسام الحديث الضعيف: المرفوع, المسند, الموقوف, الشاذ, المنكر, المعلّل, المضطرب, المدرَج, الموضوع, المقلوب (۱۱۱ـ ۲۸۸).
۲۰ .كتاب نزهة النظر فى شرح «نخبة الفكر», ابن حجر العسقلانى, تحقيق: عبدالكريم الفضلى, القاهرة: الدار الثقافية للنشر, ۱۴۱۸ق/۱۹۹۸م, ۱۳۵ص, الطبعة الأولى.
أقسام المقبول باعتبار المتن (۵۶ـ۶۰), كيف يعرف الوضع (۶۹ـ۷۰), أقسام المردود: مدرَج المتن (۷۳ـ۷۴), أقسام المردود: المصحّف والمحرّف (۷۷).
۲۱ .شرح الديباج المذهّب فى مصطلح الحديث, شمس الدين محمد الحنفى التبريزى, مصر: شركة مكتبة و مطبعة مصطفى ألبابى الحلبى و أولاده, ۱۳۷۱ق/۱۹۵۲م, ۶۳ص, الطبعة الثانيه.
مقدمه: تعريف المتن (۵), الباب الأول, أقسام الحديث: المدرَج (۳۰), المعلّل (۳۹), المضطرب(۴۲).
۲۲ .مباحث فى علوم الحديث, منّاع القطّان, القاهرة: مكتبة وهبة, ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م, ۱۹۹ص, الطبعة الثانية.
يازده علم و يا مبحث, درباره حديث, در اين كتاب مطرح شده است:
علم علل الحديث (۸۲ ـ۸۷), علم مختلف الحديث و مشكله ( ۸۸ ـ۹۳), المحكم و مختلف الحديث (۱۱۱ـ۱۱۴), ناسخ الحديث و منسوخه (۱۱۴ـ۱۱۶), الموضوع: بم يعرف الحديث الموضوع؟ (۱۳۲ـ۱۳۳), المعلّل ( ۱۳۸ـ۱۳۹), المدرَج (۱۴۰ـ۱۴۲), المقلوب (۱۴۳ـ۱۴۵), المضطرب(۱۴۶ـ۱۴۷), المصحّف (۱۴۷ـ۱۴۹), الشاذ و المحفوظ (۱۴۹ـ۱۵۱).
  ۲۳ .علوم الحديث, عبدالكريم زيدان ـ عبدالقهار داوود عبداللّه, بغداد: مطبعة عصام, ۱۴۱۱ق/۱۹۹۵م, ۲۷۲ص, الطبعة الثانية.
ضوابط معرفة الحديث الموضوع, الأحوال المتعلقة بالمتن ( ۲۳۸ـ۲۳۹).
۲۴ .علوم الحديث و نصوص من الأثر, رشدى عليان ـ قحطان عبدالرحمان الدورى, بغداد: مطبعة جامعة, ۱۹۸۰م, ۲۰۰ص.
كتاب, داراى شش فصل است. در فصل چهارم, در مبحث دوم, به «قواعد معرفة الحديث الموضوع» پرداخته شده است .
ركاكة اللفظ والمعنى(۱۶), أن يكون مخالفاً للعقل (۱۲۶), أن يكون منافياً لدلالة الكتاب القطعية أو السنة المتواترة أو الاجماع القعطعى (۱۲۷).
۲۵ .توضيح الأفكار لمعانى تنقيح الأنظار ( شرح «تنقيح الأنظار فى تنقيد أحاديث الأبرار» لمِعزّالدين محمد بن ابراهيم الزيدى الوزير الزيدى(م۴۸۰ق), أبوابراهيم محمد بن اسماعيل بن صلاح بن محمد المعروف بالأمير الصنعانى (۱۱۸۲ق), تعليق و تحقيق: أبوعبدالرحمان صلاح بن محمد بن عويضة, دارالكتب العلمية, ۱۴۱۷ق/۱۹۹۷م, ۲ج, ۳۵۰+۲۸۷ص.
جلد اوّل در اقسام حديث است.
جلد دوم: الحديث المعلّل فى المتن أو الإسناد (۲۴ـ۲۶), فى حقيقة المضطرب متناً (۲۷ـ۳۶), المدرَج (۴۸), فيما يعرف به أن الحديث موضوع (۷۲ـ۷۵), المقلوب (۷۶ـ۸۱), فى بيان غريب الحديث (۲۳۵ـ۲۳۶), فى بيان التصحيف (۲۴۰ـ۲۴۱).
۲۶ .نقد المنقول و المحكّ المميّز بين المردود و المقبول (المنار المنيف فى الصحيح والضعيف), شمس الدين محمد بن أبى بكر بن قيم الجوزية, تصحيح و تعليق: حسن السماحى سويدان, بيروت: دارالقادرة, ۱۴۱۱ق/۱۹۹۰م, ۱۳۶ص, الطبعة الأولى.
اصطلاحات حديثى و مقدمه مصنّف (۱ـ۳۹). پس از موارد فوق, به برخى از معيارهاى شناخت احاديث موضوع, همچون: مجازف در وعد و وعيد, مخالفت با حس, سماجت حديث, معناى باطل حديث, عدم شباهت به كلام انبيا, تاريخى بودن, و   شباهت حديث به كلام اطبّا, پرداخته مى شود (۴۰ـ۵۹). مؤلف, سپس به مصاديق احاديث موضوع در علوم مختلف: تاريخ, كلام, فقه و… مى پردازد (۶۰ـ۱۳۳).
۲۷ .علوم الحديث لابن الصلاح, أبوعمرو عثمان بن عبدالرحمان الشهرزورى (م۶۴۳ق), تحقيق و شرح: نورالدين عِتر, دمشق: دارالفكر, ۱۴۰۴ق, ۱۹۸۴م, ۴۷۱ص, الطبعة الثالثة.
در بخش هاى هجدهم (معرفة الحديث المعلّل) و نوزدهم (معرفة المضطرب من الحديث) و بيستم (معرفة المدرَج فى الحديث), به بررسى اسناد و متن , پرداخته مى شود (۸۹ ـ۹۵). در نوع بيست و يكم (معرفة الموضوع), به شناخت احاديث موضوع و اسباب وضع اشاره مى شود ( ۹۸ـ۱۰۱). در نوع بيست و دوم (معرفة المقلوب), به قلب در متن اشاره شده است (۱۰۱ـ۱۰۲). در نوع سى و چهارم (معرفة ناسخ الحديث و منسوخه), راه هاى شناخت حديث ناسخ, بيان شده است (۲۷۶ـ ۲۷۸). در نوع سى و پنجم, درباره شناخت تصحيف در اسناد و متون احاديث, بحث شده است و در نوع سى و ششم (معرفة مختلف الحديث), اشاره اى كوتاه به جوانب متن شده است (۲۸۴ـ۲۸۶).
۲۸ .علوم الحديث و مصطلحه, صبحى صالح, قم: منشورات الشريف الرضى, ۱۳۶۳ش, ص۳۶۲, الطبعة الخامسة.
در بخش اقسام حديث (فصل ششم و هفتم از احاديث ضعيف), راجع به مضطرب و مقلوب, بحث مى شود كه ضمن تقسيم مضطرب و مقلوب به اسنادى و متنى, براى هر كدام, مثال هايى آمده است(۱۹۴ـ۲۰۳). در مصطلح «مرفوع» (از مصطلحات مشترك بين احاديث صحيح و حسن و ضعيف), به متن, باقطع نظر از اسناد, توجّه مى شود(۲۲۸).
در مصطلح «مدرَج» (از همين بحث), از ادراج در متن و بازگشت مدرَج در اسناد به مدرج در متن, بحث شده است (۲۶۰ـ۲۶۵). در بحث «تصحيف», از تصحيف در متون, سخن به ميان آمده است (۲۷۵ـ۲۷۶).
  ۲۹ .تأملات فى الحديث عند السنّة والشيعة, زكريا عباس داوود, بيروت: دارالنخيل للطباعة والنشر, ۱۴۱۶ق/۱۹۹۵م, ۲۳۷ص, الطبعة الأولى.
كتاب, داراى شش فصل است كه مولف در فصل ششم, به مباحث نقد حديث پرداخته است: أنواع الأحاديث الضعيفة: المعلّل (۲۱۸), المضطرب (۲۱۸ـ۲۱۹), المقلوب(۲۱۹).
۳۰ .الدراية فى علم مصطلح الحديث, زين الدين العاملى (الشهيد الثانى), النجف: مطبعة النعمان, ۱۴۴ص.
كتاب, از سه باب تشكيل شده است: الأوّل, اقسام الحديث, الثانى: شروط الراوى, الثالث: تحمل الحديث. در باب اوّل, مباحثى در نقد متن آمده است.
المدرَج(۳۳), الغريب(۳۳ـ۳۴), التصحيف(۳۵), المزيد على غيره (۳۹ـ۴۰), المختلف (۴۱), المضطرب (۵۳ـ۵۴), المقلوب(۵۴ـ۵۵), الموضوع و طرق معرفته (۵۵).
۳۱ .الرعاية فى علم الدراية, الشهيد الثانى, تحقيق: عبدالحسين محمدعلى البقال, قم: مكتبة آية اللّه العظمى المرعشى النجفى, ۱۴۱۳ق, ۴۰۶ص, الطبعة الثانية.
۳۲ .نهاية الدراية (شرح الوجيزة للشيخ البهائى), السيّد حسن الصدر العاملى الكاظمى (۱۲۷۲ـ۱۳۵۴ق), تحقيق: ماجد الغرباوى,طهران: نشر مشعر, ۷۱۲ص, الطبعة الأولى.
كتاب, از شش فصل و يك خاتمه تشكيل شده است.
الغريب(۱۶۰ـ۱۶۶), المختلف (۱۶۷ـ۱۷۰), الحديث المعلّل (۲۹۳ـ۲۹۴), الحديث المدرَج (۲۹۴), المقلوب(۳۰۴), الحديث المصحّف (۳۰۴ـ۳۰۵).
۳۳ .أصول الحديث, عبدالهادى الفضلى, مؤسسة أمّ القرى للتحقيق والنشر, ۱۴۱۶ق, ۲۴۴ص, الطبعة الثانية.
أمارات الوضع: ما يرتبط بالمتن (۱۶۰ـ۱۶۳).
۳۴ .علم الحديث و دراية الحديث, كاظم مدير شانه چى, دفتر انتشارات اسلامى   وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم, ۲۸۴+۱۶۱ص, زمستان ۱۳۷۶, دوازدهم.
در بخش علم الحديث: طُرُق تميز مجعولات (۱۰۷ـ۱۱۰)
در بخش دراية الحديث: غريب المتن (۵۳), مدرَج (۶۳), مصحّف (۶۴), محرّف (۶۵), مضطرب (۸۶), علائم وضع و جعل حديث (۹۱ـ۹۹), مقلوب (۸۷), لزوم آشنايى با تاريخ براى نقد حديث (۱۵۰).
۳۵ .أسباب ردّ الحديث و ما ينتج عنها من أنواع, محمد محمود بكّار, الرياض: دارالطيْبة للنشر والتوزيع, ۱۴۱۸ق/۱۹۹۷م, ۲۳۳ص, الطبعة الثانية.
تعريف الضعيف (۸ ـ۱۰), تفاوت درجات الضعيف(۲۱ـ۲۳), تدليس المتن (۸۰), علامات الوضع فى المتن (۱۳۶ـ۱۴۳), النكارة فى المتن (۱۶۴), الشذوذ فى المتن (۱۷۲), أقسام العلة: العلة فى متن الحديث ( ۱۷۸ـ۱۸۴), مدرَج المتن (۱۸۹ـ۱۹۲), بم يعرف الإدراج؟ (۱۹۶ـ ۱۹۸), أقسام الاضطراب فى المتن (۲۰۱ـ۲۰۳), مقلوب المتن (۲۰۷).
۳۶ .علم زوائد الحديث: دراسة و منهج و مصنفات, عبدالسلام محمد علوش, بيروت: دار ابن حزم للطباعة والنشر و التوزيع, ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م, ۳۲۸ص, الطبعة الأولى.
المدخل الى علم زوائد الحديث (۱۵ـ۱۹), أقسام الزيادة الطارئة على المتن (۳۶ـ۷۷), أنواع النقص فى اللفظ ( ۷۸ـ۸۵), فى فوائد هذا العلم, القسم الثانى فى المتن (۳۱۲ـ۳۱۳) (پانزده فايده ذكر شده است).
۳۷ .الاجتهاد فى علم الحديث و أثره فى الفقه الاسلامى, على نايف بقاعى, بيروت: دارالبشائر الإسلامية, ۱۴۱۹ق/۱۹۹۸م, ۶۸۸ص, الطبعة الأولى.
كتاب, در سه باب و يك خاتمه, شكل يافته است.
افتراق المذاهب الثلاثة فى تعريف علم الرواية والدراية (۳۶ـ۴۳), الاجتهاد فى العلوم التى تتعلق بالمتن, الفصل الأوّل: غريب الحديث (۳۰۴ـ۳۳۶), الفصل الثانى: مختلف الحديث, الترجيح من جهة المتن (۳۵۷ـ۳۶۹), الفصل الثالث: الناسخ   والمنسوخ (۳۷۳), الاجتهاد فى العلوم المشتركة بين السند و المتن, زيادة الثقة فى المتن (۴۴۳ـ۴۴۵), حكم زيادات الثقات فى المتن (۴۴۷ـ۴۷۹), الحديث المدرَج (۵۰۵ـ۵۰۷), الحديث المصحّف (۵۱۴ـ۵۱۹), الحديث المقلوب(۵۲۰ـ۵۲۷), المضطرب (۵۲۸ـ۵۳۶).
۳۸ .علم زوائد الحديث, خلدون الأحدب, بيروت: دارالقلم, ۱۴۱۳ق/۱۹۹۲م, ۹۵ص.
القول فى التعريف (۲۶ـ۲۹), قواعد علم الزوائد (۶۷ـ۸۰).
۳۹ .منهجية جمع السنة و جمع الأناجيل, غرية على طه, مؤسسة الرسالة, ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م, ۵۸۲ص, الطبعة الثانية.
الباب الرابع, الفصل الثالث: العناية بسند و متن الحديث (۳۷۷), الحديث المضطرب (۳۸۵ـ۳۸۶), الحديث المعلّل (۳۸۷), الحديث المدرَج (۳۸۷ـ۳۸۸), الحديث المقلوب (۳۸۸), الحديث المصحّف والمحرّف (۳۸۹), دراسة أحوال السند و المتن(۳۹۴), طرق معرفة الحديث الموضوع (۴۱۹ـ۴۳۵).
۴۰ .الحديث النبوى و روايته, على عبد الفتاح على حسن, جدّة: مطابع الوفاء, ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م, ۳۱۶ص, الطبعة الأولى.
مدرّج المتن (۲۶۱), زيادات الثقات (۲۶۹ـ۲۷۳).
۴۱ .النفيس فى التمييز بين الصحيح والضعيف و شرح مصطلح الحديث, محمد عبدالعزيز الهلاوى, القاهرة: مكتبة الإعتصام ـ دارالعلوم للطباعة, ۱۹۸۰م, ۱۶۵ص.
عدم الملازمة بين صحة المتن والإسناد (۲۱), طرق معرفة الحديث الموضوع (۴۱ـ۴۶), المدرَج (۶۳), المقلوب ( ۶۸ـ۷۰), المضطرب (۷۱ـ۷۲), التعحيف فى المتن (۷۴), الشذوذ فى المتن (۸۲), زيادات الثقات (۱۲۰ـ۱۲۱).
۴۲ .مباحث فى تدوين السنة المطهّرة, أبواليقظان عطيّة الجوزى, القاهرة: المطبعة العربية الحديثة, ۲۴۷ص.
علامات الوضع فى المتن: ۱ـ ركاكة اللفظ (۶۱), ۲ـ مخالفة العقل والحسّ (۶۲),
  ۳ـ مخالفاً لدلالة القرآن أو السنة المتواترة أو…(۶۲), ۴ـ الأكثار من الأجر (۶۳), ۵ـ مخالفة الحديث مع الحكمة (۶۴), ۶ـ تضمّنه على أمر مهم (۶۴), ۷ـ مناقضته للتاريخ الصحيح (۶۶), ۸ ـ ادّعاء ادراك الرسول(ص) (۶۶), ۹ـ ادّعاء ادراك الرسول بالمكاشفة (۶۷).
۴۳ .علم حديث و نقش آن در شناخت و تهذيب حديث, زين العابدين قربانى, قم: انصاريان, تابستان۱۳۷۰, ۳۹۰ص, اوّل.
راه هاى شناخت حديث درست از نادرست (۷۴ـ۸۳ ), علم درايه (۱۰۸ـ۱۰۷), مدرَج(۱۱۶), مصحّف و محرّف (۱۱۷ـ۱۱۹), معلّل (۱۲۶), مضطرب (۱۲۷ـ ۱۲۸), مقلوب (۱۲۸), اخبار من بلغ (تسامح در ادّله سنن) (۱۴۱ـ۱۵۹), موقف صحابه (۱۶۱ـ۲۰۷), راه علاج اخبار متعارض (۲۳۹ـ۲۵۶), احاديث ششگانه (۲۸۲ـ۲۹۱).
۴۴ .تحقيقى در منابع ايدئولوژيك اسلام: سنّت, ابوالفضل شكورى, قم: نشر حرّ, مهرماه ۱۳۵۹, ۲۶۶ص, اوّل.
تبيين رابطه زنجيره سند حديث با متن آن (۱۹۳ـ۱۹۷), ملاك شناسى حديث چيست؟ (۲۰۸ـ۲۲۷), روش برداشت از سنّت (۲۲۸ـ۲۳۹).
۴۵ .حديث الآحاد, المشهور, العزيز, الغريب, خليل ابراهيم ملاّ خاطر, جدّة: مكتبة دارالوفاء للنشر والتوزيع, ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م, ۱۳۲ص, الطبعة الأولى.
موطن وجود الغرابة (۸۷ ـ۸۸), غرابة المتن (۹۸), أقسام الغريب من حيث وقوعه فى السند و المتن (۱۰۱ـ۱۰۶).
۴۶ .تحذيرالمسلمين من الأحاديث الموضوعة على سيد المرسلين, محمد البشير ظافر الأزهرى, دراسة و تحقيق: فوّاز أحمد زمرلى, بيروت: دارالكتاب العربى, ۱۴۰۶ق/۱۹۸۵م, ۲۱۲ص, الطبعة الأولى.
علامات الوضع فى المتن (۱۷ـ۱۹), فصل فى علامات الحديث الموضوع (۵۹ـ۶۱).
  مؤلف, در فصل ديگر, ۷۶۶ مورد براى وضع, مثال مى آورد.
۴۷ .التقريرات السنية (شرح المنظومة البيقونية فى مصطلح الحديث), حسن محمد المشّاط, تحقيق و تعليق: فوّاز أحمد زمرلى, بيروت: درالكتاب العربى, ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م, ۱۵۴ص, الطبعة الأولى.
الحديث الشاذ: أنواعه (۷۶ـ۷۷), الحديث المقلوب: أنواعه (۷۹ـ۸۲ ), الحديث المعلّل (۸۶ ـ۸۷ ), الحديث المضطرب (۹۱), المدرَج فى الحديث (۹۵ـ۹۹), علامات الوضع فى المتن (۱۱۸ـ۱۲۱).
۴۸ .أسباب اختلاف المحدّثين, خلدون الأحدب, جدّة: الدار السعودية, ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م, ۲ج, ۷۵۳ص, الطبعة الأولى.
مؤلف در ابتدا بحث نقد را از زمان پيامبر(ص) تا عصر اتباعِ تابعيان به پيش برده است. گرچه عمده مباحث كتاب, راجع به نقدهاى سندى است; ليكن برخى مباحث را مى توان به بحث نقد متن هم مرتبط دانست (۳۳ـ۴۶). الزيادة فى المتن (۳۵۳ـ۳۶۲), أقسام الحديث الشاذّ (۳۷۵ـ۳۷۶), المعلّل فى المتن (۴۲۲ـ۴۲۴).
۴۹ .مفاتيح علوم الحديث و طرق تخريجه, محمد عثمان الخشت, القاهرة: مكتبة القرآن, ۱۶۰ص.
عدم التلازم بين صحّة السند و صحّة المتن (۶۸), كيف يتمكن الباحث من معرفة الحديث الموضوع (۷۸ـ۷۹), الإدراج فى المتن (۸۶ ـ۸۶), القلب فى المتن والسند معاً (۸۷), مواضع العلّة (۹۲ـ۹۴), مواضع الشذوذ (۹۵ـ۹۶), الاضطراب فى المتن (۹۷), التصحيف فى المتن (۹۸), الترجيح من جهة المتن (۱۲۷).
۵۰ .المنهل اللطيف فى أصول الحديث الشريف, السيد محمد بن علوى المالكى الحسينى, جدّه:مطابع سحر, ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م, ۳۲۰ص, الطبعة الخامسة.
معايير النقد للسند و المتن (۳۲ـ۳۴), الشاذ (۱۲۴ـ۱۲۶), المقلوب (۱۲۹ـ۰۳۱), المعلّل (۱۳۵ـ۱۳۶), الاضطراب فى المتن (۱۴۰), المدرَج (۱۴۳), قواعد يتميز بها الحديث الموضوع (۱۶۰ـ۱۶۱), مختلف الحديث (۱۶۵ـ۱۶۷).
  ۵۱ .مصطلح الحديث, محمد بن صالح بن عتيمين, [السعودية:] دارطيْبة, ۱۴۱۲ق, ۷۱ص.
المضطرب (۱۹ـ۲۰), الادراج فى المتن (۲۰ـ۲۱), الزيادة فى الحديث (۲۲), الموضوع (۲۶).
۵۲ .اليواقيت والدرر (شرح شرح نخبة الفكر), محمد عبدالرئوف المناوى(م۱۰۳۱), تحقيق و تعليق: أبوعبداللّه ربيع بن محمد السعودى, الرياض: مكتبة الرشد, ۱۴۱۳ق/۱۹۹۳م, ۲ج, ۷۶۱ص, الطبعة الثانية.
أقسام الغريب (۲۰۴ـ۲۰۵), كيفية معرفة الوضع (۳۸۷ـ۳۸۹), مدرَج المتن (۴۰۸ـ۴۱۶), القلب فى المتن (۴۱۸ـ۴۲۰), مضطرب المتن (۴۲۵), تغيير صورة المتن (۴۳۴).
۵۳ .كتاب لطائف المنن فى قواعد السنن, نورالدين أبوالحسن على بن أحمد بن على بن عبدالمهيمن بن حسن بن على القاهرى الشافعى, الشهير بالقرافى الانصارى, تحقيق: نايف بن قبلان بن ريف السّليفى العتيبى, مكّة المكرّمة: مكتبة دارالإستقامة, ۱۴۱۶ق, ۱۵۲ص.
الحديث الشاذ (۵۴), الحديث المعلّل (۷۹), الحديث المدرَج (۸۰ ـ۸۳), الحديث المقلوب (۸۴).
۵۴ .ظفرألامانى بشرح «مختصر» السيد الشريف الجرجانى فى مصطلح الحديث, محمد عبدالحيّ اللكنوى الهندى (م۱۳۰۴ق), اعتنى به: عبدالفتاح أبوغدّة, حلب: مكتبة المطبوعات الإسلامية, ۱۴۱۶ق, الطبعه الثالثة.
المدرَج (۲۳۰ـ۲۴۹), أقسام غريب المتن و غريب السند (۲۶۲ـ۲۶۴), المصحّف (۲۶۵ـ۲۶۷),المعلّل: تعريفه و بيان قسميه (۳۶۴ـ۳۷۶), التدليس فى المتن و هو الادراج (۳۸۴), بسيط الكلام على حديث القلتين سنداً و متناً (۳۹۹ـ۴۰۵), المقلوب و بيان قسميه و أمثلة مقلوب المتن (۴۰۹ـ۴۱۵), الوضع (۴۲۸ـ۴۳۹).
۵۵ .السنة و مكانتها فى التشريع الإسلامى, مصطفى السباعى, بيروت: المكتب   الإسلامى, ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م, ۴۸۵ص, الطبعة الرابعة.
علامات الوضع فى المتن (۹۸ـ۱۰۲), خلاصة فصل «الحديث» «فى فجر الاسلام» (۲۳۶ـ۲۳۷), قواعد النقد فى السند و المتن (۲۶۹ـ۲۷۲).
۵۶ .أضواء على السنة المحمديه أو دفاع عن الحديث, محمود أبورَيّة, قم: مؤسسة انصاريان, ۱۴۱۶ق/۱۹۹۵م, ۴۳۲ص, الطبعة الثالثة.
الوضع بالإدراج (۱۴۴), هل يمكن معرفة الموضوع؟ (۱۴۴ـ ۱۴۸), المعلّل فى الحديث (۳۰۵), و من أنواع الحديث المصحّف والمحرّف (۳۰۶), نقد علماء الحديث (۴۱۵ـ۴۱۶), من وجوه الترجيح ما فيه تعارض (۴۲۱ـ۴۲۲).
۵۷ .أصول الحديث و أحكامه فى علم الدراية, جعفر السبحانى, قم: مؤسسة الإمام الصادق(ع), ۱۴۱۹ق, ۲۷۲ص, الطبعة الثانية.
المدرَج (۷۲), الغريب(۷۴ـ۷۶), المصحّف (۷۷), المزيد (۸۴ ـ۸۵), الموقوف (۱۰۱ـ۱۰۲), المضطرب (۱۱۷ـ۱۱۸).
۵۸ .المختصر الوجيز فى علوم الحديث, محمد عجاج الخطيب, بيروت: مؤسسه الرسالة, ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م, ۳۱۰ص, الطبعة الثالثة.
علم غريب الحديث (۱۱۵), علم مختلف الحديث و مشكله (۱۱۷), علم علل الحديث (۱۲۱), المعلّل (۱۵۴), المضطرب (۱۵۴), المقلوب (۱۵۴), الشاذ (۱۵۵), المدرَج (۱۷۸ـ۱۸۱), علامات الوضع فى المتن (۲۷۰ـ۲۷۳).
۵۹ .يانع الثمر فى مصطلح أهل الأثر, حمّاد بن محمد الأنصارى, المدينة المنورة: مكتبة ابن القيم, ۱۴۱۴ق/۱۹۹۳م, ۷۴ص, الطبعة الأولى.
زيادة الثقة (۱۸), مدرَج المتن (۲۹ـ۳۰), بم يعرف الادراج؟ (۳۰), قلب فى المتن (۳۲), مضطرب المتن (۳۳).
۶۰ .دليل أرباب الفلاح لتحقيق فن الاصطلاح, حافظ بن أحمد الحكمى (۱۳۷۷ق), تحقيق: أبى ياسر خالد بن قاسم الردادى, المدينة النبوية: مكتبة الغرباء الأثرية, ۱۴۱۴ق/۱۹۹۳م, ۲۵۹ص, الطبعة الأولى.
  ماهو الفرد؟ (۵۳ـ۵۵), حكم زيادة راوى الحسن أو الصحيح (۷۷ـ۷۹), المرجّحات الراجعة إلى المتن (۹۶ـ۱۰۰), مدرَج المتن و أقسامه و أمثلته و بم يدرك (۱۳۱ـ۱۳۴), المضطرب سنداً و متناً (۱۴۴).
۶۱ .تيسير علوم الحديث للمبتدئين, عمرو عبدالمنعم سليم, دُبى: مكتبة الصحابة, ۱۴۱۷ق/۱۹۹۷م, ۳۲۸ص.
الحديث المنكر (۷۳), الشذوذ فى المتن (۸۰ ـ۸۱), المدرَج (۸۴ ـ۸۵), الحديث المضطرب (۹۴), أقسام العلل (۲۳۱ـ۲۳۴), حكم زيادة الثقة (۲۵۹).
۶۲ .اختلافات المحدّثين والفقهاء فى الحكم على الحديث, عبداللّه شعبان على, القاهرة: دارالحديث, ۱۴۱۷ق/۱۹۹۷م, ۷۰۶ص.
الفصل الثانى: أسباب اختلافات المحدّثين المتصلة بالمتن (النقد الداخلى): رواية باللفظ (۲۷۳ـ۲۹۰), تحرير ألفاظ الرواية بالمعنى (۲۹۱ـ ۲۹۸), زيادة الثقة (۲۹۹ـ۳۱۴), أسباب اختلافات الفقهاء المتصلة بالمتن, خفاء الدلالة (۵۰۴ـ۵۱۴), اعتقاد الفقيه خلوالحديث من الدلالة (۵۱۵ـ۵۴۱), اعتقاد الفقيه تساوى الدلالات المختلفة و تعادلها: معنى التعارض والتعادل (۵۴۲ـ۵۴۳), مجالات التعارض بين الأدلة (۵۴۴ـ۵۴۷), مسالك الأئمة فى دفع المتعارض (۵۵۰ـ۵۵۲).
۶۳ .لمحات فى أصول الحديث, محمد أديب صالح, بيروت: المكتب الإسلامى, ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م, ۳۶۷ص, الطبعة الرابعة, ۳۶۷ص.
علم غريب الحديث (۷۹ـ ۸۰), علم مختلف الحديث (۸۰ـ۸۲ ), علم علل الحديث (۸۲ ـ۸۳), علم ناسخ الحديث و منسوخه (۸۴), المضطرب (۲۴۷ـ۲۵۱), المقلوب (۲۵۱ـ۲۵۲), المعلّل (۲۶۴ـ۲۶۸), المدرَج (۲۹۸ـ۳۰۴), ما يعرف به الحديث الموضوع (۳۱۱ـ۳۱۵).
۶۴ .المدخل لدراسة السنة و علوم الحديث, مصطفى عبدالغنى شيبة, مصر: منشورات كلية اللغات بجامعة سبها, ۱۹۹۲م, ۱۲۶ص.
الضعيف بسبب الطعن فى الراوى, المتروك (۴۷), المعلّل (۴۸), المدرَج ( ۸ـ۴۴۹),   مقلوب المتن(۵۰), المصحّف (۵۱), علامات الوضع فى المتن(۶۹ـ۷۱).
۶۵ .الأجوبة الفاضلة للأسئلة العشرة الكاملة, أبوالحسنات محمد عبدالحى اللكنوى الهندى (م۱۳۰۴ق), تحقيق: عبدالفتاح أبوغدّة, الرياض: توزيع مكتبة الرشد, ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م, ۳۰۲ص, الطبعة الثانية.
السؤال الخامس: كيف يدفع التعارض بين الحديثين الصحيحين؟ (۱۸۲ـ۱۹۲), السؤال السادس: هل الجمع مقدّم على الترجيح كما عليه المحدّثون والشافعية؟ (۱۹۶ـ۲۰۱).
۶۶ .المدخل الى توثيق السنة و بيان مكانتها فى بناء المجتمع الإسلامى, رفعت فوزى, مصر: مؤسسة الخانجى, ۱۳۹۸ق/۱۳۸۷م, ۲۳۸ص, الطبعة الأولى.
الصحابة والسنة… جهودهم فى توثيق الحديث سنداً و متناً (۲۹ـ۴۷), التابعون والسنة: جهودهم فى حفظ السنة و توثيقها سنداً و متناً (۴۸ـ۵۵), التأليف فى علل الحديث (۶۱ـ۶۲), المضطرب (۱۱۸), المقلوب (۱۱۹), المدرَج (۱۲۱ـ۱۲۴), الشاذ (۱۲۵), المنكر(۱۲۷), أمارات الوضع فى المتن (۱۳۶ـ۱۴۴), نماذج من نقد متون السنة (۱۶۳ـ۱۸۴), الشبهات حول السنة (۲۰۳), الجواب عنها (۲۱۶ـ۲۲۰).
۶۷ .مقباس الهداية فى علم الدراية, عبداللّه المامقانى (م۱۳۵۱ق), تحقيق: محمد رضا المامقانى, ۴ج.
۶۸ .مستدركات مقباس الهداية فى علم الدراية, محمد رضا المامقانى, قم: موسسة آل البيت(ع) لإحياء التراث, ۱۴۱۱ق, الطبعة الأولى.
ج۱: المدرَج ( (۲۱۹ـ۲۲۳), الشهرة (۲۲۶), الغريب(۲۲۷ـ۲۳۶), تصحيف المتن (۲۳۸ـ۲۴۲), المحكم و المتشابه (۲۸۴), المطروح (۳۱۴), المتروك (۳۱۵), المشكل (۳۱۶), المجمل (۳۱۷), المبين (۳۱۸), العلّة فى الأسناد والمتن (۳۷۱), الاضطراب فى السند و المتن (۳۸۸ـ۳۹۰), القلب فى السند والمتن (۳۹۲ـ۳۹۶).
تتمة ج۱: معرفات الوضع (۴۰۰ـ۴۰۵). ج۵: طرق معرفة المدرَج و أنواعه (۲۰۱ـ۲۰۲), معرفة زيادات الثقات و حكمها (۲۶۲ـ۲۷۰), حول الحديث المختلف   (۲۷۱ـ۲۷۵), المضطرب و فوائده (۴۰۱ـ۴۰۵).
ج۶: تعريف المقلوب(۹), أقسام المقلوب (۱۲ـ۱۳), المتروك (۲۶),علامات الوضع فى المتن (۲۸ـ۳۰).
۶۹ .المبسّط فى علوم الحديث, يحيى مختار غزّاوى, بيروت: موسسة الريّان, ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م, ۹۶ص.
كيف يعرف الوضع؟ (۴۲), الشذوذ فى المتن (۵۷), الشذوذ فى السند والمتن معاً (۵۸), الاضطراب… فى المتن (۵۹), الإدراج… فى المتن (۶۱),بم يعرف الإدراج؟ (۶۲), القلب… فى المتن (۶۴), التصحيف… فى المتن(۶۵), حكم الزيادة فى المتن (۷۰).
۷۰ .تبسيط علوم الحديث و أدب الرواية, محمد نجيب المطيعى, القاهرة: مطبعة حسّان, ۳۳۰ص.
الغريب(۱۲), المدرَج(۳۸ـ۴۰), المقلوب (۴۰ـ۴۱), المنكر (۴۱ـ۴۲), تصحيفات المتون (۵۷ـ۶۰), الغريب فى ألفاظ الحديث الشريف (۱۵۰ـ۱۵۲).
۷۱ .منهج التوفيق والترجيح بين مختلف الحديث, عبدالمجيد محمد اسماعيل السُوسوة, عَمّان: دارالنفائس, ۱۴۱۸ق/۱۹۹۷م, ۶۱۵ص, الطبعة الأولى.
صلة منهج التوفيق والترجيح بأصول الفقه و علوم الحديث (۲۹ـ۳۱), وجوه الترجيح باعتبار المتن: ترجيح ما كان متنه سالماً من الاضطراب (۴۳۵ـ۴۳۹), الترجيح بأمر خارجى: ترجيح ما وافقه دليل آخر (۵۲۹ـ۵۴۶), ترجيح ما عمل به أو احتمل تأخره (۵۴۷ـ۵۶۴).
۷۲ .الرواشح السماوية فى شرح الأحاديث الإمامية, محمد بن محمد باقر الداماد الحسينى (ميرداماد), ۲۱۷ص, قم: مكتبة آية اللّه المرعشى النجفى, ۱۴۰۵ق.
موافقة الكتاب (۳۸), مخالفة العامة (۳۹), المدرَج (۱۲۹ـ۱۳۰), الغريب (۱۳۰ـ۱۳۲), المحرّف (۱۳۲ـ۱۳۳), المصحّف (۱۳۳), المزيد (۱۶۱ـ۱۶۲), الغريب (۱۶۹ـ۱۷۰), المعلّل (۱۸۲ـ۱۸۵), المضطرب (۱۹۰ـ۱۹۲), المقلوب (۱۹۲),   الموضوع (۱۹۳).
۷۳ .الحديث المعلّل, خليل ابراهيم ملاّخاطر, جدّة: مكتبة دارالوفاء, ۱۴۰۶ق, ۷۴ص, الطبعة الأولى.
العلل التى تقع فى المتن (۲۵), هل العلّة فى الإسناد قادحة فى المتن وكذا العكس؟ (۳۲ـ۳۶), مثال العلّة فى المتن (۶۲ـ۶۶).
  ب. مقالات
«الوجيزة فى الدراية», البهارى, تحقيق: ماجد الغرباوى, تراثنا, العددان ۳۲ـ۳۳, السنة الثامنة, رجب ـ ذوالحجة ۱۴۱۳ق, ص۳۸۷ـ۴۳۹.