پالايشِ حديثِ درست از نادرست، لازم مى شمرند. اين نظر عالمان اصولى است.
هر يك از اين دو رأى، آراى جزئى ترى در خود نهفته دارد.
در اين مقاله به بررسى اين دو نظريه پرداخته و آنها را مورد نقد قرار مى دهيم و سپس به طرح راه پيشنهادى مى پردازيم. از اين رو، مباحث اين نوشته در سه بخش عرضه مى گردد.

يك: رأى اخباريها

اخباريگرى به عنوان يك تفكر و انديشه، از زمان ملّا امين استرآبادى (م ۱۰۳۳ ق) شكل گرفت. اصطلاح «اخبارى» در برابر «اصولى» قبل از ملّا امين استرآبادى، در كلام شهرستانى (م ۵۴۸ ق) در كتاب «الملل و النحل» آمده است. وى علماى اماميه را به دو فريق اخبارى و اصولى تقسيم مى كند. ^۱
همچنين علامه حلّى (م ۷۲۶ ق) اين تقسيم را به كار گرفته و شيخ طوسى (م ۴۶۰ ق) و سيد مرتضى (م ۴۳۶ ق) را در زمره اصوليان به حساب مى آورد. ^۲
در كلام قدما مانند شيخ مفيد (م ۴۱۳ ق)، سيد مرتضى و شيخ طوسى، تعبير «المتعلقين بالاخبار ^۳ »، «اصحاب الحديث ^۴ » و «المتمسكين بالاخبار ^۵ » به كار رفته است.
اينان [اخباريان] مسلك خود را به قدماى شيعه نسبت داده و شخصيتهايى چون شيخ صدوق (م ۳۲۹ ق) و كلينى (م ۳۲۸ ق) را نيز اخبارى مى دانند. ^۶
گرچه نمى توان دعواى ملا امين استرآبادى را در استناد مسلك خود به قدما به طور كامل پذيرفت، و گرچه قلمداد كردن شيخ صدوق و كلينى در زمره اخباريان نسبتى صد در صد درست نيست، اما برخى ريشه هاى اخباريگرى جديد را در كلام قدما مى توان يافت و نشان داد.
به عنوان مثال، شيخ مفيد فرموده است:
«لكن اصحابنا المتعلقين بالاخبار، اصحاب سلامة و بعد ذهن و قلة فطنة، يمرون على وجوههم فيما سمعوه من