سنت، شيوه استوار و پسنديده را گويند ۱ .
سنت در نگاه اصوليان
اصوليان به «سنت» در مجموع منابع تشريع مى نگرند، و آن را به عنوان يكى از منابع فكر اسلامى و تشريع تعريف مى كنند؛ تعريف آنان از سنت بدينگونه است:
ما صدر عن النبى ـ ص ـ من قول، او فعل او تقرير
سنت عبارت است از قول، فعل و تقرير رسول الله ـ ص ـ . ۲
علّامه مولى عبدالله بن محمد بشروى خراسانى، قولى در تعريف سنت نوشته است:
سخن، فعل، و تقرير پيامبر ـ ص ـ و امام ـ ع ـ سنت است.
فقيه و اصولى بزرگ قرن سيزدهم، ميرزاى قمى در تعريف آن آورده است:
سنت، عبارت است از قول، فعل و تقرير معصوم ـ ع ـ .
بسيارى از اصوليان شيعه به تعريف سنت نپرداخته اند؛ شايد به لحاظ اينكه مقصود از آن را روشن مى دانستند. از آنچه اكنون نقل كرديم و نيز از تعريفهاى اصوليان عامّه، به روشنى توان دريافت كه در معناى آن تقريباً همه متفق القولند. ۳ محقق حلّى ـ ره ـ نيز در شمارش مستند احكام، چون از سنت نام برده، درباره آن گفته است:
امّا السنة فثلاثة: قول، و فعل و تقرير ۴
سنت سه بخش دارد: قول، فعل و تقرير.
علّامه مامقانى مى نويسد:
بهتر اين است كه در تعريف «سنت» بگوييم، قول، فعل و تقرير آن كس را كه دروغ بر او روا نيست، اگر قرآنى نباشد و عادى هم نباشد، سنت گويند و هر آنچه اين سه را گزارش كند، خبر است و حديث. ۵
اكنون يادآورى كنيم كه در برخى از كلمات و تعريفهاى گذشته ديديم كه سنت را به قول معصوم و فعل و تقرير وى اطلاق كرده بودند؛ بدين سان توان گفت كه سنت به اين
1.تهذيب اللغة.
2.الوافية /۱۵۷
3.تعريف اصوليان عامه را بنگريد در: اصول الفقه الاسلامى، ج ۲/۴۵۰؛ الأتجاهات الفقهيّه عند اصحاب الحديث فى القرن الثالث الهجرى، ص ۱۲ ـ ۱۳
4.المعتبر، ج ۱/۲۸
5.مقباس الهداية، ج ۱/۶۹