نمى‏ايستد و روشنگرى بر ضدّ حاكميت ستمگر بنى اميّه را آغاز مى‏كند و مى‏گسترد . از اين رو ، حاكم مدينه ، پس از رايزنى با يزيد، او را از مدينه تبعيد مى‏كند .^۱
گفتنى است كه تاريخ ولادت و وفات زينب كبرا عليها السلام در منابع معتبر ، يافت نشد . البتّه در برخى منابع متأخّر ، نقل‏هاى مختلفى در باره تولّد ايشان آمده است (مانند : پنجم جمادى اوّل سال پنجم ، شعبان سال ششم و محرّم سال پنجم) .^۲ تاريخ وفات ايشان نيز پانزدهم رجب سال ۶۲ گفته شده است .^۳
۲ . اُمّ كلثوم ، دختر امير مؤمنان عليه السلام .^۴ وى ، «زينب صغرا» نيز ناميده شده‏^۵ و پدرش امير مؤمنان عليه السلام است ؛ ولى ظاهراً مادرش فاطمه زهرا عليها السلام نيست ؛ زيرا اُمّ كلثومى كه دختر فاطمه زهرا عليها السلام است ، بنا بر مشهور ، در زمان حيات امام حسن عليه السلام از دنيا رفته است .^۶
۳ . فاطمه دختر امام على عليه السلام .^۷ وى كه «فاطمه صغرا» نيز ناميده شده ،^۸ همسر ابو سعيد بن عقيل بوده كه در جريان كربلا به شهادت رسيده است .^۹ وى از راويان حوادث كربلاست.^۱۰
احتمال دارد خطبه منسوب به فاطمه بنت الحسين عليه السلام از او باشد ، چنان كه محتمل است كنيه او اُمّ كلثوم بوده و امّ كلثومِ حاضر در كربلا ، همو باشد . وفات وى و سكينه بنت الحسين عليه السلام ، سال ۱۱۷ هجرى گزارش شده است .^۱۱

عيان مى‏ديدند ، و كسى گفت: «به خدا سوگند ، زنِ باحيايى چنين سخنور ، نديده بودم . گويى زبان على عليه السلام در كام دارد» .
و چون ابن زياد ، مست از جام كبر و نخوت و درنده‏خويى ، به آل اللَّه ، دشنام داد ، با كلماتى جاودانه ، هِيمنه دروغين او را در هم شكست :
ابن زياد گف: كار خدا را با برادر و خاندانت چگونه ديدى؟
زينب عليها السلام گفت: «جز زيبايى نديدم. اينان، كسانى بودند كه خداوند، كشته شدن را برايشان تقدير كرده بود و آنان هم به سوى قتلگاه خود شتافتند و به زودى، خداوند، تو و آنان را گِرد هم مى‏آورد و آنان با تو اقامه حجّت و برهان مى‏كنند و خواهى ديد كه چه كسى چيره مى‏شود. مادرت به عزايت بنشيند، اى پسر مرجانه!».^۱
و آن‏گاه كه يزيد با تكيه بر جايگاه خلافت و در جمع بزرگان قوم ونمايندگان ملل، براى نشان دادن قدرت حاكميتش و زهرِ چشم گرفتن از ديگران ، با سفاهت ، سخن گفت و از جمله ، كشته شدن پاكْ‏نهادان را به خداوند نسبت داد ، زينب عليها السلام ، شكوهمند و پُرخروش به پا خاست و با سخنان خود ، بر گوش يزيد كوبيد . از جمله ، در آن سخنرانى خود گفت :
اى فرزند آزادشدگان [مكّه‏]! آيا اين ، عدالت است كه زنان و كنيزانت را در پسِ پرده مى‏نهى و دختران پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله را به اسارت مى‏كشى؟! پرده‏شان را دريدى و صورت‏هايشان را آشكار نمودى و دشمنان ، آنان را از اين شهر به آن شهر مى‏برند .^۲
او با اين جملات كوتاه و كوبنده ، از يك سو ، پيشينه «برده جنگى بودن» و «آزاد شدگىِ» نياكان يزيد و اسلام آوردن آنها را در زير برقِ شمشير حق و در نتيجه ، ناشايستگى شخص او را براى خلافت ، نشان داد و از سوى ديگر ، ستم‏پيشگى او را در جايگاه خلافت و ستم‏گسترى‏اش را در حاكميت . سرانجام نيز با استناد به آيات شريف قرآن ، به گونه‏اى بس گويا و لطيف ، نشان داد كه جايگاهى كه او براى خود ، تصاحب كرده ، بدان سان كه او پنداشته و يا كوشيده كه به پندارها بشناساند ، كرامت و موهبت الهى نيست ؛ بلكه فرورفتگى كفرآلود در اعماق اِنكار و نيز فزون‏سازى كفر است و از آن سو ، شهادت ، كرامتى است براى آل اللَّه و ... .
خطابه‏هاى زينب كبرا عليها السلام در اوج فصاحت ، بلاغت ، موقعيت‏شناسى و تأثيرگذارى است . بر پايه برخى گزارش‏ها ،^۳ او وقتى به مدينه نيز باز گردانده مى‏شود ، از پيگيرىِ رسالت شهيدان ، باز