فصل هفتم: شهادت فرزندان عبد اللَّه بن جعفر۱
۷ / ۱
محمّد بن عبد اللَّه بن جعفر
محمّد۲ ، يكى از فرزندان عبد اللَّه بن جعفر طيّار است كه در واقعه كربلا ، شهيد شد . مادر او ، بر پايه گزارش منابع معتبر ، خَوصا ، دختر خَصَفة بن ثقيف بن ربيعه است .۳ بنا بر اين ، آنچه در برخى از منابع آمده كه مادر وى زينب عليها السلام است ،۴ ظاهراً صحيح نيست .
نام او در زيارتهاى «ناحيه» و «رجبيّه» ، آمده است.۵
در «زيارت ناحيه» مىخوانيم :
السَّلامُ عَلى مُحَمَّدِ بنِ عَبدِ اللَّهِ بنِ جَعفَرٍ ، الشّاهِدِ مَكانَ أبيهِ ، وَالتّالي لِأَخيهِ ، وواقيِه بِبَدَنِهِ ، لَعَنَ اللَّهُ قاتِلَهُ عامِرَ بنَ نَهشَلٍ التَّميمِيَّ .
سلام بر محمّد بن عبد اللَّه بن جعفر كه شاهد جايگاه پدرش و پيرو برادرش و حافظ تن او بود ! خدا ، قاتل او عامر بن نَهشَل تميمى را لعنت كند !۶
۱۰۸۳.المناقب ، ابن شهرآشوب : سپس محمّد بن عبد اللَّه بن جعفر ، به ميدان، پا نهاد و چنين مىخواند :
از ستم به ما ، به خدا شكايت مىكنماز كارِ گروهى كور و پَست ؛
تغيير دهنده تعاليم قرآنو آيات محكم نازل شده تبيان
و آشكار كننده كفر و طغيان .
آن گاه ، ده تن را كُشت و عامر بن نَهشَل تميمى ، او را كُشت .۷
1.ابو عبد اللَّه جعفر بن ابى طالب بن عبد المطّلب بن هاشم بن عبد مناف ، ده سال از على بن ابى طالب عليه السلام بزرگتر بود و پس از او مسلمان شد و آياتى چند از قرآن كريم ، در باره او نازل شده است . در حديث نبوى آمده كه: او شبيهترين خلق و خو و شمايل را به پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله داشت و جزو مهاجران نخستين به سرزمين حبشه بود و از آن جا به هنگام فتح خيبر بر پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله در آمد و سپس در جنگ موته ، در سال هشتم هجرى شركت جُست و به شهادت رسيد .
از پيامبر صلى اللَّه عليه و آله روايت شده كه فرمود : «او دو بال رنگين دارد كه با آنها در بهشت ، پرواز مىكند» . از اين رو ، به «ذو الجناحين (صاحب دو بال)» يا «طيّار (پرواز كننده)» ، مشهور شده است . روايات فراوانى در فضيلت او رسيده كه در كتابهاى حديثى شيعه و اهل سنّت ، نقل شده است .
2.الإرشاد : ج ۲ ص ۱۲۵ ؛ تاريخ الطبرى : ج ۵ ص ۴۶۹ .
3.ر . ك : ص ۲۲۸ ح ۱۰۸۵ و ۱۰۸۶ .
4.مانند كامل بهايى (ج ۲ ص ۳۰۳) و أعيان الشيعة (ج ۱ ص ۶۰۸) كه مادر محمّد را زينب كبرى گفتهاند.
5.ر . ك : دانشنامه امام حسين عليه السلام ج ۱۲ ص ۱۱۶ ح ۳۲۸۰ (زيارت امام عليه السلام در اوّل رجب).
6.ر . ك : ص ۹۱۲ ح ۲۱۱۰ (زيارت دوم، به روايت الإقبال) .
7.ثُمَّ بَرَزَ مُحَمَّدُ بنُ عَبدِ اللَّهِ بنِ جَعفَرٍ وهُوَ يُنشِدُ:
أشكو إلَى اللَّهِ مِنَ العُدوانِ
فِعالَ قَومٍ فِي الرَّدى عَميانِقَد بَدَّلوا مَعالِمَ القُرآنِ
ومُحكَمَ التَّنزيلِ وَالتِّبيانِوأظهَرُوا الكُفرَ مَعَ الطُّغيانِ
فَقَتَلَ عَشَرَةَ أنفُسٍ، قَتَلَهُ عامِرُ بنُ نَهشَلٍ التَّميمِيُّ (المناقب ، ابن شهرآشوب: ج ۴ ص ۱۰۶ ؛ الفتوح: ج ۵ ص ۱۱۱) .
