163
دانشنامه قرآن و حديث 12

۲۵.بصائر الدرجاتـ به نقل از ابو بصير ـ :امام صادق عليه السلام فرمود: «خداوند ـ تبارك و تعالى ـ به پيامبرش صلى الله عليه و آله فرمود : «پس ، از آنان روى بگردان ، كه تو در خورِ نكوهش نيستى» . [خدا ]خواست زمينيان را كيفر دهد . سپس براى خداوند، بَدا حاصل شد و رحمت، نازل گرديد و فرمود : «اى محمّد! «و پند ده ، كه مؤمنان را پند، سود مى بخشد» ».
سال آينده باز گشتم و به امام صادق عليه السلام گفتم : فدايت شوم ! من [اين مطلب را ]براى يارانمان نقل كردم. آنان گفتند : براى خدا چيزى كه در دانش او نبوده، بَدا حاصل شده است؟!
امام صادق عليه السلام فرمود : «براى خدا دو گونه دانش است : دانشى كه نزد اوست و كسى از آفريدگانش را بر آن آگاه نساخته است ، و دانشى كه به فرشتگان و فرستادگانش داد و آنچه به فرشتگانش داده، به ما رسيده است» .

۲۶.تفسير العيّاشىـ به نقل از ابن سنان ـ :امام صادق عليه السلام فرمود: «همانا خداوند، آنچه را بخواهد، پيش مى اندازد و آنچه را بخواهد ، تأخير مى اندازد ، و آنچه را بخواهد، محو مى كند و آنچه را بخواهد ، بر جاى مى دارد ، و اصل كتاب ، نزد اوست» .
و فرمود : «پس، هر كارى را كه خداوندْ اراده نمايد، پيش از آن كه آن را ايجاد كند، در دانش او هست ، و براى خدا درباره چيزى بَدا حاصل نمى شود، جز اين كه در دانش او بوده است. براى خداوند از روى نادانى، بَدا روى نمى دهد» .

۲۷.امام صادق عليه السلامـ وقتى در باره عرش و كرسى، از ايشان پرسش شد ـ :آن دو در غيب ، قرينِ يكديگرند ؛ زيرا كرسى، باب ظاهر غيب است ؛ بابى كه ابداع از آن جا سر مى زند و همه چيزها از آن جا [شروع شده ]است .
و عرش، جنبه باطنى غيب است كه دانشِ : چگونگى و پديد آمدن، تقدير و اندازه و كجايى، و مشيّت و صفت اراده ، و دانشِ الفاظ و حركات و سكون ، و دانشِ بازگشت و آغاز، در آن است . پس، آن دو ، در دانش ، دو بخش همراه هم اند ؛ چرا كه مُلك عرش، متفاوت با مُلك كرسى است ، و دانش آن از دانش كرسى، پنهان تر است . بدين خاطر، فرمود : «پروردگار عرش بزرگ» ، يعنى صفت آن، از صفت كرسى، بزرگ تر است ، و آن دو در اين (صفت)، به هم نزديك اند» .
گفتم : فدايت شوم! پس چرا [عرش] در فضيلت، همسايه كرسى گشته است ؟
فرمود : «آن، همسايه كرسى شده، به خاطر اين كه دانشِ چگونگى ، در آن است ، و نيز در آن است آنچه از ابواب بَدا و كجايى، و حدّ رتق و فتق آنها پديدار مى شود» .


دانشنامه قرآن و حديث 12
162

۲۵.بصائر الدرجات عن أبي بصير :قالَ أبو عَبدِ اللّه عليه السلام : إنَّ اللّهَ تَبارَكَ وتَعالى قالَ لِنَبِيِّهِ صلى الله عليه و آله : «فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَمَا أَنتَ بِمَلُومٍ» ۱ أرادَ أن يُعَذِّبَ أهلَ الأَرضِ ، ثُمَّ بَدا للّهِِ فَنَزَلَتِ الرَّحمَةُ فَقالَ : «وَذَكِّرْ» يا مُحَمَّدُ «فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنفَعُ الْمُؤْمِنِينَ» . ۲
فَرَجَعتُ مِن قابِلٍ فَقُلتُ لِأَبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام : جُعِلتُ فِداكَ ، إنّي حَدَّثتُ أصحابَنا فَقالوا : بَدا للّهِِ ما لَم يَكُن في عِلمِهِ ؟!
فَقالَ أبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام : إنَّ للّهِِ عِلمَينِ : عِلمٌ عِندَهُ لَم يُطلِع عَلَيهِ أحَدا مِن خَلقِهِ ، وعِلمٌ نَبَذَهُ إلى مَلائِكَتِهِ ورُسُلِهِ . فَما نَبَذَهُ إلى مَلائِكَتِهِ فَقَدِ انتَهى إلَينا . ۳

۲۶.تفسير العيّاشي عن ابن سنان :قالَ أبو عَبدِ اللّه عليه السلام : إنَّ اللّهَ يُقَدِّمُ ما يَشاءُ ويُؤَخِّرُ ما يَشاءُ ، ويَمحو ما يَشاءُ ويُثبِتُ ما يَشاءُ ، وعِندَهُ اُمُّ الكِتابِ .
وقالَ عليه السلام : فَكُلُّ ۴ أمرٍ يُريدُهُ اللّهُ فَهُوَ في عِلمِهِ قَبلَ أن يَصنَعَهُ ، ولَيسَ شَيءٌ يَبدو لَهُ إلّا وقَد كانَ في عِلمِهِ ، إنَّ اللّهَ لا يَبدو لَهُ مِن جَهلٍ . ۵

۲۷.الإمام الصادق عليه السلامـ وقَد سُئِلَ عَنِ العَرشِ وَالكُرسِيِّ ـ :هُما فِي الغَيبِ مَقرونانِ ، لِأَنَّ الكُرسِيَّ هُوَ البابُ الظّاهِرُ مِنَ الغَيبِ ، الَّذي مِنهُ مَطلَعُ البَدعِ ، ومِنهُ الأَشياءُ كُلُّها .
وَالعَرشُ هُوَ البابُ الباطِنُ الَّذي يوجَدُ فيهِ عِلمُ الكَيفِ وَالكَونِ ، وَالقَدرِ وَالحَدِّ وَالأَينِ ، وَالمَشِيَّةِ وصِفَةِ الإِرادَةِ ، وعِلمُ الأَلفاظِ وَالحَرَكاتِ وَالتَّركِ ، وعِلمُ العَودِ وَالبَدءِ ، فَهُما فِي العِلمِ بابانِ مَقرونانِ ؛ لِأَنَّ مُلكَ العَرشِ سِوى مُلكِ الكُرسِيِّ ، وعِلمَهُ أغيَبُ مِن عِلمِ الكُرسِيِّ ، فَمِن ذلِكَ قالَ : «رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ» أي صِفَتُهُ أعظَمُ مِن صِفَةِ الكُرسِيِّ ، وهُما في ذلِكَ مَقرونانِ قُلتُ : جُعِلتُ فِداكَ ، فَلِمَ صارَ فِي الفَضلِ جارَ الكُرسِيِّ ؟
قالَ : إنَّهُ صارَ جارَهُ لِأَنَّ عِلمَ الكَيفوفِيَّةِ ۶ فيهِ ، وفيهِ الظّاهِرُ مِن أبوابِ البَداءِ ، وأينِيَّتِها ، وحَدِّ رَتقِها وفَتقِها . ۷

1.الذاريات : ۵۴ .

2.الذاريات : ۵۵ .

3.بصائر الدرجات : ص ۱۱۰ ح ۴ ، بحار الأنوار : ج ۴ ص ۱۱۰ ح ۲۸ .

4.في المصدر : «لكلّ» ، والتصويب من بحار الأنوار .

5.تفسير العيّاشي : ج ۲ ص ۲۱۸ ح ۷۱ ، بحار الأنوار : ج ۴ ص ۱۲۱ ح ۶۳ .

6.كيفيّةُ الشيء : حالُهُ وصفتُهُ (المعجم الوسيط : ج ۲ ص ۸۰۷ «كيف») .

7.التوحيد : ص ۳۲۱ ح ۱ عن حنان بن سدير ، بحار الأنوار : ج ۵۸ ص ۳۰ ح ۵۱ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 12
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری: جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    22
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 115899
صفحه از 587
پرینت  ارسال به