فصل هشتم : اقسام بيعت
۸ / ۱
بيعت مردان
۸۸.الإرشادـ در بيان مراسم بيعتگيرى براى امام رضا عليه السلام ـ :مأمون جلوس كرد و براى رضا عليه السلام نيز دو پشتى بزرگ گذاشت و به جايگاه جلوسش آمد و رضا عليه السلام را در حالى كه جامه سبز بر تن داشت و عمامه و شمشير بسته بود ، بر آن دو نشاند . سپس به فرزندش عبّاس بن مأمون، دستور داد تا به عنوان نخستين كس با ايشان بيعت كند . رضا عليه السلام دستش را بالا برد و پشت آن را به طرف صورت خودش گرفت و كف آن را به طرف صورت حاضران .
مأمون به ايشان گفت : دستت را براى بيعت، دراز كن .
رضا عليه السلام فرمود : «پيامبر خدا صلى الله عليه و آله اين گونه بيعت مى كرد». پس مردم با ايشان بيعت كردند، در حالى كه دست او بالاتر از دست آنان بود .
۸۹.علل الشرائعـ به نقل از ريّان بن شبيب، دايى معتصم و برادر مارده ـ :مأمون چون خواست براى امير المؤمنينى خود و ولايت عهدى ابو الحسن على بن موسى
الرضا عليه السلام و وزارت فضل بن سهل بيعت بگيرد ، دستور داد سه تخت برايشان نهادند و چون بر آنها نشستند ، به مردم، اجازه ورود داد و مردم براى بيعت وارد شدند و با دست راست خود ، از بالاى انگشت شست تا بالاى انگشت كوچك ، بر دست آن سه نفر مى زدند و خارج مى شدند.
آخرين نفرى كه بيعت كرد، جوانى از انصار بود . او دست راست خود را از انگشت كوچك تا بالاى شست بر دست آنان زد . ابو الحسن عليه السلام لبخندى زد و فرمود : «همه كسانى كه با ما بيعت كردند، به [شيوه ]فسخ بيعت، بيعت كردند، غير از اين جوان كه با عقد بيعت با ما بيعت نمود» .
مأمون گفت : فرق فسخ بيعت با عقد آن چيست ؟
ابو الحسن عليه السلام فرمود : «عقد بيعت، از بالاى انگشت كوچك تا بالاى شست است و فسخ آن، از بالاى شست تا بالاى انگشت كوچك» .
مردم از اين مطلب بر آشفتند . مأمون دستور داد تا مردم دوباره به شيوه اى كه ابو الحسن عليه السلام گفته بود ، بيعت كنند . مردم گفتند : چگونه كسى كه [شيوه] عقد بيعت را نمى داند، شايسته پيشوايى است !؟ آن كه مى داند ، سزاوارتر به پيشوايى است از كسى كه نمى داند .
همين امر، مأمون را به مسموم كردن ايشان وا داشت .
