361
دانشنامه قرآن و حديث 16

بنا بر اين ، همچنان كه امام خمينى رحمه الله نيز تصريح نموده است ، ۱ در عصر حاضر كه سنّت هاى گذشته در ارتباط با بيعت با رهبر، منسوخ گرديده اند ، اين پيمان مى تواند از طريق همه پُرسى ها، يا صندوق هاى رأى و يا از طريق نمايندگان مردم ، منعقد شود و احكام بيعت بر آن مترتّب گردد .

تفاوت بيعت و رأى

پيش از اين ، توضيح داديم كه بيعت ، عقد و پيمان ولايت است . بنابر اين، رأى دادن در انتخابات ، اعم از بيعت است ؛ زيرا رأى دادن ـ همان طور كه اشاره شد ـ مى تواند به معناى بيعت و پيمان ولايت باشد ـ چنان كه در انتخاب رهبر در جمهورى اسلامى بدين معناست ـ و مى تواند به معناى پيمان وكالت يا يكى ديگر از پيمان هاى شرعى باشد ، مانند : رأى دادن در انتخابات مجلس شوراى اسلامى . بنا بر اين، آنچه برخى تصوّر كرده اند كه رأى دادن مطلقا نوعى توكيل است، ۲ به نظر، صحيح نمى رسد .
شايان ذكر است كه نمايندگى يا وكالت مجلس شوراى اسلامى ، نيز نوعى ولايت است ، و در اين گونه موارد ، معناى فقهى وكالت ، مراد نيست .

1.ر . ك : صحيفه امام: ج ۲۰ ص ۴۵۹ (پاسخ امام خمينى به استفتاى رسمى نمايندگان ايشان در دبيرخانه مركزى ائمّه جمعه) .

2.ر . ك : تفسير نمونه : ج ۲۲ ص ۷۱ ـ ۷۲ .


دانشنامه قرآن و حديث 16
360

وفا به بيعت

با توجّه به آنچه در بيان ماهيت «بيعت» بِدان اشاره شد ، بيعت، نوعى عقد (پيمان شرعى) است و مشمولِ قانون كلّى: « أَوْفُواْ بِالْعُقُودِ » ۱ است و بر اين اساس، وفا به بيعت امام عادل، واجب ۲ و شكستن آن، حرام و بلكه از گناهان كبيره است، ۳ مگر آن كه بيعت پذير، اجازه فسخ بيعت دهد، ۴ يا بيعت كننده، ضمن بيعت، مجاز بودن به فسخ بيعت را شرط كند ، چنان كه در ماجراى عاشورا ، هر دو مورد، مصداق پيدا كرد . ۵ همين وفادارى،در خصوص بيعت پذير نيز الزامى و عمل كردن او به شروط بيعت، واجب و نقض اين شروط توسط وى حرام است.

چگونگى بيعت

با تأمّل در احاديثى كه كيفيت بيعت مسلمانان را با پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بيان كرده اند، ۶ مى توان گفت كه چگونگى بيعت گرفتن در نظام اسلامى ، بستگى به سنّت و فرهنگ جامعه در انعقاد اين پيمان دارد ، مشروط به اين كه سنّت مردم با احكام قطعى اسلام در تضاد نباشد . از اين رو ، پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در بيعت با مردان، همان سنّت متداول آن دوران را پذيرفت؛ ولى در مورد بيعت با زنان ، با مصافحه آنها از روى لباس با پيامبر صلى الله عليه و آله يا دستْ فرو بُردنشان در آبى كه ايشان دست خود را در آن فرو برده بود و يا با گفتن سخنى از جانب آنها ، با آنان بيعت نمود .

1.مائده : آيه ۱ : (به پيمان هاى خود ، وفادار (پايبند) باشيد» .

2.ر.ك: ص ۵۰۹ (بيعت/ فصل نهم : احكام بيعت/ پايبندى به بيعت) .

3.ر.ك: ص ۵۱۹ (بيعت/ فصل نهم : احكام بيعت / شكستن بيعت) .

4.ر.ك: ص ۵۲۵ (بيعت/ فصل نهم : احكام بيعت/ فسخ بيعت) .

5.ر.ك: ص ۴۷۱ (بيعت/ فصل هشتم : اقسام بيعت) .

6.ر.ك: ص ۵۲۷ ح۱۶۱ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 16
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری: جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    22
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 66510
صفحه از 579
پرینت  ارسال به