355
دانشنامه قرآن و حديث 16

تعداد مسلمانان همراه پيامبر صلى الله عليه و آله در اين سفر، از ۱۲۰۰ نفر تا ۱۵۲۵ نفر، گزارش شده است . ۱
بر پايه برخى از گزارش ها ، موضوع اين بيعت ، مقاومت تا سر حدّ مرگ و در برخى ، فرار نكردن در نبرد، ذكر شده است كه به نظر مى رسد تعارضى ميان آنها نيست و مقصود، به كارگيرى همه توان در مبارزه با دشمن است .
گفتنى است كه اين بيعت ، دو نام دارد : يكى «بيعت رضوان»؛ زيرا خداوند متعال، از كسانى كه در اين پيمان شركت كرده اند، اظهار رضايت كرده ، و ديگرى ، «بيعت شجره»؛ زيرا اين بيعت در زير درخت، صورت گرفته است .
بر اساس منابع شيعه، نخستين كسى كه در اين پيمان با پيامبر صلى الله عليه و آله بيعت كرد، امام على عليه السلام بود؛ ۲ امّا برخى از منابع اهل سنّت، نخستين بيعت كننده را ابو سنان اسدى دانسته اند . ۳

۷ . بيعت پيروزى

پيامبر صلى الله عليه و آله پس از فتح مكّه در سال هشتم هجرى ، افزون بر مردان با زنان نيز بيعت نمود؛ امّا مُفاد و چگونگى بيعت مردان با زنان، متفاوت بود . در برخى از احاديث آمده كه مُفاد بيعت مردان ، «فرمانبرى از خدا و پيامبر در حدّ توان» بوده و در برخى، مُفاد آن، «اسلام ، ايمان و جهاد» و در برخى ديگر، «اسلام و شهادت» ذكر شده است . بنا بر اين ، مى توان گفت : موادّ پيمانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله با مردان داشته، متفاوت بوده است ؛ امّا موادّ بيعت زنان، همان است كه در آيه ۱۲ از سوره ممتحنه آمده است ، يعنى : «دورى از شرك» ، «پرهيز از دزدى و فحشا» و «مخالفت نكردن با پيامبر در كارهاى نيك» .

1.ر . ك : ص۴۲۷ (بيعت / فصل چهارم / شمار مسلمانان در بيعت رضوان) .

2.ر.ك: ص۴۲۱ (بيعت / فصل چهارم / نخستين كسى كه در زير درخت با پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بيعت كرد) .

3.الطبقات الكبرى : ج ۲ ص ۱۰۰ ، المصنّف، ابن ابى شيبه : ج ۸ ص ۵۸۹ .


دانشنامه قرآن و حديث 16
354

جابر مى گويد : پس از سخنان پيامبر صلى الله عليه و آله ، ما از جا بر خاستيم و با ايشان بيعت كرديم .
اين بيعت ، زمينه ساز هجرت پيامبر صلى الله عليه و آله به مدينه گرديد . بر اساس گفته شمارى از مفسّران، آيه هفتم از سوره مائده و آيه پانزدهم از سوره احزاب، به اين بيعت، اشاره دارد . ۱

۵ . بيعت رضا

پس از هجرت پيامبر صلى الله عليه و آله به مدينه ، در سال دوم هجرى و پيش از جنگ بدر ـ كه نخستين درگيرى مسلمانان با كفّار قريش بود ـ ، پيامبر صلى الله عليه و آله هنگام حركت به سوى دشمن، از مسلمانان بيعت گرفت . اين بيعت ، در حديثى از امام صادق عليه السلام ، «بيعة الرضا» ناميده شده است . متن حديث، چنين است :
لَمّا هاجَرَ النَّبِىُّ صلى الله عليه و آله إلَى المَدينَةِ ... وَ حَضَرَ خُروجُهُ إلى بَدرٍ دَعَا النّاسَ إلَى البَيعَةِ فَبايَعَ كُلَّهُم عَلَى السَّمعِ وَ الطّاعَةِ . ۲
پيامبر صلى الله عليه و آله چون به مدينه هجرت كرد ... و هنگام خارج شدنش به سوى بدر رسيد ، مردم را به بيعت فرا خواند . آنان همگى به حرف شنوى و فرمان بردارى، بيعت كردند .

۶ . بيعت رضوان

اين بيعت در سال ششم هجرى در حديبيّه ، ۳ در سفرى كه پيامبر صلى الله عليه و آله همراه جمعى از مسلمانان براى انجام مناسك عمره رفته بود، انجام گرفت . در پى جلوگيرى مشركان از ورود مسلمانان به مكّه، پيامبر صلى الله عليه و آله ياران همراه خود را به اين بيعت فرا خواند .

1.ر.ك: ص ۳۸۵ پانوشت ۱ و ۲ .

2.ر . ك : ص ۴۰۸ ح ۲۴ .

3.نام مكانى در دو فرسنگى مكّه ، و برخى در نُه ميلى مكّه گفته اند . و آن نام چاهى يا درختى خميده است كه در آن جا بوده و غزوه حديبيّه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در آن جا روى داد (لغت نامه دهخدا: واژه «حديبيّه») .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 16
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری: جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    22
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 66579
صفحه از 579
پرینت  ارسال به