475
دانشنامه قرآن و حديث 14

دست يافت كه :
۱ . در قرآن ، فرقى ميان بلوغ دختر و پسر گذاشته نشده است .
۲ . در قرآن ، سنّ خاصّى براى بلوغ مطرح نشده؛ بلكه بر علائم و نشانه هاى طبيعى آن (مانند : بلوغ جنسى و رشد عقلى) تكيه شده است .
۳ . كاربرد واژه «بلوغ» در قرآن ، در همه جا به يك معنا نيست؛ بلكه گاه به معناى بلوغ جنسى ، گاه به معناى بلوغ حقوقى ، و گاه به معناى بلوغ مديريتى است .
۴ . در قرآن كريم، «بلوغ جنسى» تنها مبدأ يك حكم تكليفى شناخته شده و آن ، «وجوب استيذان براى ورود به اتاق استراحت پدر و مادر» است .

بلوغ ، در حديث

در احاديث اسلامى ، در باره بلوغ، دو موضوع به تفصيل ، مورد توجّه قرار گرفته است :

۱ . نقش بلوغ در احكام تكليفى و وضعى

در شمارى از احاديث ، تأكيد شده كه كودك قبل از رسيدن به مرحله بلوغ ، مكلّف به انجام واجبات الهى و ترك محرّمات نيست و اگر مرتكب كار ناشايستى شد ، براى او گناهى نوشته نمى شود ، چنان كه از پيامبر صلى الله عليه و آله روايت شده :
إنَّ الصَّبِىَّ لا يَجرى عَلَيهِ القَلَمُ حَتّى يَبلُغَ . ۱
بر كودك چيزى [از تكليف و گناه و ثواب] نوشته نمى شود تا آن گاه كه بالغ شود .
بر اين اساس ، اگر كودك مرتكب گناهانى شد كه كيفر خاصّى در اسلام براى آنها مقرّر شده (مانند : دزدى) ، مجازات آن گناه بر او اجرا نمى شود ، هر چند كارهايى

1.ر . ك : ص ۴۹۸ ح ۱۳ .


دانشنامه قرآن و حديث 14
474

تا آن گاه كه به اَشُدّ خود رسد و چهل ساله شود» .
اين آيه اشاره به آن است كه «بلوغ اَشُد» كه دوران كمال و قوّت آدمى است ، در چهل سالگى به پايان مى رسد ، چنان كه در حديثى از ابو بصير نقل شده كه امام صادق عليه السلام فرمود :
إذا بَلَغَ العَبدُ ثَلاثاً و ثَلاثينَ سَنَةً فَقَد بَلَغَ أشُدَّهُ و إذا بَلَغَ أربَعينَ سَنَةً فَقَدِ انتَهى مُنتَهاهُ و إذا بَلَغَ إحدى و أَربَعينَ فَهُوَ فِى النُّقصانِ . ۱
هر گاه بنده به سى و سه سالگى برسد ، به اَشُدّ خود رسيده است و هر گاه به چهل سال برسد ، به نهايت [رشد] خود رسيده است ، و هر گاه به چهل و يك سالگى رسد ، رو به كاستى است» .
بر اساس اين احاديث ، دوران «بلوغ اَشُد» ، با احتلام ۲ آغاز مى شود ، در سى و سه سالگى اوج مى گيرد و در چهل سالگى كامل مى گردد ، و شايد حكمت آن كه خاتم انبيا صلى الله عليه و آله در سنّ چهل سالگى به رسالت مبعوث گرديد ، اين است كه آن بزرگوار در اين سن ، بيشترين آمادگى را براى انجام مسئوليت سنگين مديريت ، هدايت و رهبرى جامعه داشت .

نتيجه بررسى آيات بلوغ

با تأمّل در آياتى كه موضوع «بلوغ» در آنها مطرح شده است ، مى توان به اين نتايج

1.تفسير العيّاشى : ج ۲ ص ۲۹۲ ح ۷۲ ، الخصال : ص ۵۴۵ ح ۲۳ ، بحار الأنوار : ج ۶ ص ۱۲۰ ح ۷ .

2.گفتنى است كه در حديثى كه با سند صحيح از امام صادق عليه السلام نقل شده آمده : «إذا بلغ أشدّه ثلاث عشرة سنة و دخل فى الأربع عشرة ، وجب عليه ما وجب على المحتلمين احتلم أو لم يحتلم؛ هر گاه به اَشُدّ خود رسد، يعنى سيزده سالش تمام و وارد چهارده سالگى شود ، آنچه [از تكاليف] بر محتلم شوندگان واجب است، بر او واجب مى گردد ، خواه محتلم شده باشد يا نشده باشد...» (الكافى : ج ۷ ص ۶۹ ح ۷). براساس اين حديث، «بلوغ أشدّ» در سنّ سيزده سالگى آغاز مى شود؛ ليكن به دليل تعارض اين حديث با احاديث ديگر ، مشهور فقها ، طبق آن فتوا نداده اند .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 14
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری: جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    22
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 164360
صفحه از 623
پرینت  ارسال به