439
دانشنامه قرآن و حديث 13

بصيرت ، «اعتبار (عبرت گرفتن)» ناميده مى شود و اعتبارى كه محصول بصيرتِ نخست است ، خود نيز عامل پديدآورنده بصيرت جديدى است كه اعتبار جديدترى را به همراه دارد . همچنين هر چه بصيرتْ افزايش يابد ، اعتبار و پندآموزى ، بيشتر مى گردد و هر چه پندآموزى بيشتر شود ، ديده بصيرت ، قوّت بيشترى پيدا مى كند ، همانند رهروى كه در تاريكى شب ، در پرتو نور ، حركت مى كند . در اين جا نيز ديدن ، مقدّمه رفتن ، و رفتن ، مقدّمه ديدن ادامه راه تا رسيدن به مقصد است .
بنا بر اين ، خلاصه پاسخ ، اين است كه بصيرت ، هم حاصل عبرت آموختن است و هم عامل آن ؛ ولى اين دو بصيرتْ با هم متفاوت اند ، چنان كه در فرهنگ روايات اسلامى ، علم ، هم ميوه و محصول عمل است ، و هم عامل حُصول و پيدايش آن ؛ امّا علمى كه محصول عمل است و علمى كه عامل حُصول آن است ، با هم تفاوت دارند .


دانشنامه قرآن و حديث 13
438

توضيحى در باره اين كه بصيرت ، حاصل عبرت آموختن است يا عامل آن؟

بر پايه شمارى از رواياتِ فصل چهارم ، پندآموزى ، عامل پديد آمدن بصيرت است :
مَنِ اعتَبَرَ أبصَرَ . ۱
هر كه عبرت بياموزد ، بينا مى شود .
به عكس ، روايات اين فصل (پنجم) ، دلالت دارند بر اين كه بصيرت ، پديدآورنده عبرت آموزى است :
بِالاِستِبصارِ يَحصُلُ الاِعتِبارُ . ۲
با بصيرت است كه عبرت آموختن ، حاصل مى شود .
بنا بر اين ، جا دارد كه اين سؤال مطرح شود كه : چگونه مى شود بصيرت ، هم حاصل عبرت آموزى باشد و هم عامل آن ؟ و آيا اين امر ، بعيد نيست ؟ آيا احاديث اين دو فصل ، با هم تعارض ندارند؟
پاسخ ، منفى است ؛ زيرا بصيرتى كه پديدآورنده اعتبار است ، با بصيرتى كه حاصل آن است ، تفاوت دارد .
توضيح مطلب ، اين كه بصيرت نخست ، بينشى است كه ذاتا همه انسان ها از آن برخوردارند و با ره نمودهاى انبياى الهى ، تقويت مى شود . عمل به مقتضاى اين

1.ر ك : ص ۴۱۲ ح ۶۰ .

2.ر ك : ص ۴۳۴ ح ۱۰۱ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 13
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری: جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    22
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 81976
صفحه از 576
پرینت  ارسال به