133
دانشنامه قرآن و حديث 10

فصل ششم : اخلاق اهل بيت عليهم السّلام

۶ / ۱

ايثار اهل بيت عليهم السّلام

قرآن

«و خوراك را با وجودِ دوست داشتنش به بينوا و يتيم و اسير اطعام مى كنند [و در دل مى گويند]: ما فقط براى خشنودى خداوند، شما را اطعام مى كنيم. از شما نه پاداشى مى خواهيم و نه سپاسى» .

«و هر چند خود، نيازمندى داشته باشند، [ديگران را] بر خود ترجيح مى دهند ، و كسانى كه از آزمندىِ نفس خويش در امان مانند، آنان اند كه رستگاران اند».

حديث

۵۸۲.الكشّافـ به نقل از ابن عبّاس، در بيان سبب نزول سوره انسان ـ :حسن و حسين عليهماالسلام بيمار شدند و پيامبر صلى الله عليه و آله به همراه گروهى به عيادت آن دو رفت . آنها [به على عليه السلام ] گفتند : اى ابو الحسن! خوب است كه براى فرزندانت نذرى كنى . على و فاطمه و فضّه (كنيز آنها) نذر كردند كه اگر حسن و حسين از بيمارى خود بهبود يابند ، سه روز روزه بدارند .
حسن و حسين عليهماالسلام از بيمارى شفا يافتند ، در حالى كه خانواده چيزى نداشت . على عليه السلام از شمعون خيبرىِ يهودى، سه صاع جو قرض گرفت و فاطمه يك صاع آن را آرد كرد و از آن ، پنج گرده نان به شمار اعضاى خانواده پخت . آنها نان ها را در پيش روى خود نهادند تا افطار كنند ، كه ناگهان فقيرى بر در ايستاد و گفت : سلام بر شما، اى اهل بيت نبوّت! من مسكينى از مساكين مسلمانم . مرا اطعام كنيد تا خدا شما را از مائده هاى بهشت اطعام كند .
آنها او را بر خود ترجيح دادند و شب را به صبح رساندند ، در حالى كه تنها آب آشاميده بودند و همچنان در حال روزه ، بام را شام كردند . چون هنگام اذان مغرب رسيد و آنها نان را در پيش روى خود نهادند تا افطار كنند ، يتيمى سر رسيد و آنها او را نيز بر خود ترجيح دادند و در روز سوم نيز اسيرى آمد و با او نيز چنين كردند و نان خود را بدو دادند .
چون صبح رسيد ، على عليه السلام دست حسن و حسين را گرفت و به سوى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به راه افتاد . هنگامى كه چشم پيامبر به آنها افتاد ـ كه از شدّت گرسنگى همچون جوجه به خود مى لرزند ـ فرمود : «چه قدر بر من ناگوار است آنچه را در شما مى بينم!» . پيامبر صلى الله عليه و آله به همراه آنها حركت كرد تا نزد فاطمه عليهاالسلام آمد و او را در محرابش يافت كه شكمش به پشتش چسبيده بود و دو چشمش فرو رفته بود . پيامبر صلى الله عليه و آله از اين منظره ناراحت شد . پس جبرئيل نازل شد و گفت : اى محمّد! سوره [انسان] را بگير . خداوند، چنين خاندانى را به تو تبريك مى گويد . آن گاه، سوره [انسان] را براى او خواند .


دانشنامه قرآن و حديث 10
132

الفصل السادس : خُلق أهل البيت عليهم السّلام

۶ / ۱

إيثارُهُم

الكتاب

«وَ يُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَ يَتِيمًا وَ أَسِيرًا * إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنكُمْ جَزَآءً وَ لَا شُكُورًا» . ۱

«وَ يُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَ مَن يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» . ۲

الحديث

۵۸۲.الكشّاف عن ابن عبّاسـ في بَيانِ سَبَبِ نُزول سورَةِ الإِنسانِ ـ :إنَّ الحَسَنَ وَالحُسَينَ مَرِضا ، فَعادَهُما رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله في ناسٍ مَعَهُ ، فَقالوا : يا أبَا الحَسَنِ ، لَو نَذَرتَ عَلى وَلَدِكَ . فَنَذَرَ عَلِيٌّ وفاطِمَةُ وفِضَّةُ ـ جارِيَةٌ لَهُما ـ إن بَرِئا مِمّا بِهِما أن يَصوموا ثَلاثَةَ أيّامٍ ، فَشُفِيا وما مَعَهُم شَيءٌ ، فَاستَقرَضَ عَلِيٌّ مِن شَمعونَ الخَيبَرِيِّ اليَهودِيِّ ثَلاثَ أصوُعٍ مِن شَعيرٍ ، فَطَحَنَت فاطِمَةُ صاعا وَاختَبَزَت خَمسَةَ أقراصٍ عَلى عَدَدِهِم ، فَوَضَعوها بَينَ أيديهِم لِيُفطِروا ، فَوَقَفَ عَلَيهِم سائِلٌ فَقالَ : السَّلامُ عَلَيكُم أهلَ بَيتِ مُحَمَّدٍ ، مِسكينٌ مِن مَساكينِ المُسلِمينَ ، أطعِموني أطعَمَكُمُ اللّهُ مِن مَوائِدِ الجَنَّةِ ، فَآثَروهُ ، وباتوا لَم يَذوقوا إلَا الماءَ ، وأصبَحوا صِياما . فَلَمّا أمسَوا ووَضَعُوا الطَّعامَ بَينَ أيديهِم وَقَفَ عَلَيهِم يَتيمٌ ، فَآثَروهُ . ووَقَفَ عَلَيهِم أسيرٌ فِي الثّالِثَةِ ، فَفَعَلوا مِثلَ ذلِكَ .
فَلَمّا أصبَحوا أخَذَ عَلِيٌّ عليه السلام بِيَدِ الحَسَنِ وَالحُسَينِ وأقبَلوا إلى رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله ، فَلَمّا أبصَرَهُم وهُم يَرتَعِشونَ كَالفِراخِ مِن شِدَّةِ الجوعِ قالَ : ما أشَدَّ ما يَسوؤُني ما أرى بِكُم ! وقامَ فَانطَلَقَ مَعَهُم فَرَأى فاطِمَةَ في مِحرابِها قَدِ التَصَقَ ظَهرُها بِبَطنِها وغارَت عَيناها ، فَساءَهُ ذلِكَ ، فَنَزَلَ جَبرَئيلُ وقالَ : خُذها يا مُحَمَّدُ هَنَّأَكَ اللّهُ في أهلِ بَيتِكَ ، فَأَقرَأَهُ السّورَةَ ۳ . ۴

1.الإنسان : ۸ و ۹ .

2.الحشر : ۹ .

3.يعني سورة الإنسان .

4.الكشّاف : ج ۴ ص ۱۶۹ ، البداية والنهاية : ج ۵ ص ۳۲۹ نحوه ؛ سعد السعود : ص ۱۴۱ ، كشف الغمّة : ج ۱ ص ۳۰۲ ، الخرائج والجرائح : ج ۲ ص ۵۳۹ ح ۱۵ والثلاثة الأخيرة نحوه ، بحار الأنوار : ج ۳۵ ص ۲۴۳ ح ۴ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 10
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری: جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    22
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 47305
صفحه از 594
پرینت  ارسال به