۲.امام صادق عليه السلام :خداوند ، آسمان را به سانِ بامى برافراشته آفريد... و در آن ، چراغى ( خورشيد ) و ماهى تابان نهاد كه هر دو ، در فلكى [ و مدارى ، ]پيوسته مى چرخند ؛ بارى طلوع مى نمايند و دگر بار ، غروب مى كنند ، و پيدايش روزها و ماه ها و سال ها را كه خود ، سبب پيدايش زمستان و تابستان و بهار و پاييزند ، به عنوان زمان هاى كارهاى گوناگون ، بر پايه همين گردش قرار داد .
۱ / ۲
تشويق به شناخت تاريخ
الف ـ تاريخِ گذشته
۳.امام على عليه السلامـ در سفارش به فرزندش حسن عليه السلام ـ :دلت را با موعظه ، زنده بدار... و اخبار گذشتگان را بر آن عرضه كن و به آنچه بر سرِ پيشينيان تو آمده است ، اندرزش ده . در سرزمين ها و آثار بر جاى مانده از آنان بِگرد و بنگر كه چه كردند و از چه جدا شدند و به كجا منتقل شدند و در چه سرايى فرود آمدند . خواهى ديد كه از دوستان [خود] ، جدا شده اند و در سراى غربت ، فرود آمده اند و گويا تو نيز به زودى ، چونان يكى از آنان خواهى شد . پس جايگاه [ ابدى ] خويش را آباد كن و آخرتت را به دنيايت مفروش... .
فرزندم! من اگر چه به اندازه عمرِ [ مجموعِ ] پيشينيان ، عمر نكرده ام ، امّا در كردارهاى آنان نگريسته ام ، و در اخبار و سرگذشتشان انديشيده ام ، و در آثارشان
سير كرده ام ، تا آن جا كه چونان يكى از آنان شده ام و بلكه با مطالعه تاريخ آنان ، گويا پا به پاى اوّلين تا آخرين آنها عمر كرده ام . پس حوادث زلال را از تيره ، و سود آنها را از زيانشان باز شناختم . پس ، از هر چيزى ، ناب آن را برايت برگزيدم و زيبايش را برايت جستم ، و ناشناخته هايش را از تو دور ساختم ، و چونان پدرى مهربان ، به كار تو همّت گماشتم و عزم تربيت تو كردم؛ زيرا تو در آغاز زندگى قرار دارى و تازه به روزگار ، روى آورده اى و از پندارى پاك و روانى صاف ، برخوردارى .
