107
دانشنامه قرآن و حديث 1

انواع ايثار

پيش از اين توضيح داديم كه ايثار ، عبارت است از مقدّم داشتن ديگران بر خود در تأمين نيازها و خواست ها . بنا بر اين ، ايثار ، انواع فراوانى دارد و آنچه در اين جا به عنوان انواع ايثار ، ذكر مى كنيم ، شمارى از مصاديق اين عنوان است كه در احاديث اسلامى آمده ؛ امّا انواع ايثار ، منحصر به اين موارد نيست .
انواع ايثار كه در احاديث اسلامى آمده ، عبارت است از :

الف ـ ايثار در مال

بررسى متونى كه در اين بخش آمده ، نشان مى دهد كه در قرآن و حديث ، بيشترين كاربرد كلمه «ايثار» و آنچه اين معنا را مى رساند ، در ايثار مالى است و اين ، بدان جهت است كه نيازهاى مالى ، از گسترده ترين و ضرورى ترين نيازهاى انسان است.

ب ـ ايثار در جان

اهمّيت و ارزش ايثار در جان ، بسى فراتر از ايثار در مال است . كمتر كسى است كه حاضر شود زندگى ديگرى را بر زندگى خود ، مقدّم بدارد . حتّى فرشتگانِ برجسته اى مانند جبرئيل و ميكائيل عليهماالسلام ، از اين نوع ايثار ، تن مى زنند . ۱ در واقع ، ايثار در جان ، مرتبه انسان كامل است . از اين رو ، ايثار امام على عليه السلام در ليلة المَبيت ، مورد ستايش خداوند متعال قرار مى گيرد و خداوند ، اين چنين در نزد فرشتگان ، به آن مباهات مى كند :
«وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِى نَفْسَهُ ابْتِغَآءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ . ۲

1.ر . ك : ص ۱۶۱ ح ۶۶ و ص ۱۶۳ ح ۶۸ .

2.بقره : آيه ۲۰۷ .


دانشنامه قرآن و حديث 1
106

ارزش ايثار

ايثار ، يكى از برجسته ترين فضايل و ارزش هاى انسانى است كه در سخنان نورانى پيشوايان اسلام ، از آن با عناوينى مانند: بالاترينِ مكارم اخلاقى ، بالاترينِ مراتب احسان ، بـالاترينِ درجات ايـمان و بهترينِ عبادت ، ارزش گذارى گرديده است ۱ و در فرهنگ اسلام ، كسانى شايسته نام بردارى به فضيلت ، مروّت و فتوّت هستند كه از اين خصلت ارجمند ، برخوردار باشند . ۲
كمالات انسانى ، از يك سو متّصل به ايثار است و از سوى ديگر ، منتهى به يقين ، و چنين است كه ميزان الحكمه (ميزان حكمت) به طور طبيعى با «ايثار» آغاز مى شود و با «يقين» ، پايان مى يابد.
پيامبر اسلام و اهل بيت آن بزرگوار ـ كه كامل ترين انسان ها هستند ـ از بالاترين مراتب ايثار ، برخوردارند و در اين خصلت زيباى انسانى و اسلامى ، سرمشق ديگران اند . ۳
پيروان راستين آنان نيز از اين خصلت ، بهره وافرى داشته اند و دارند . ۴ امام حسن عليه السلام ، در توصيف همنشينان پيامبر خدا مى فرمايد:
يُوَقِّرونَ الكَبيرَ، وَ يَرحَمونَ الصَّغيرَ ، وَ يُؤثِرونَ ذَا الحاجَةِ . ۵
به بزرگ ترها احترام مى گذارند ، با كوچك ترها مهربان اند ، و نيازمند را بر خود ، ترجيح مى دهند .

1.ر . ك : ص ۱۲۹ (ايثار / فصل دوم : ارزش ايثار) .

2.ر . ك : ص ۱۲۳ ح ۵ و ص ۱۲۵ ح ۹ و ۱۲ .

3.ر . ك : ص ۱۵۹ (ايثار / فصل پنجم / پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ) و ص ۱۶۱ (اهل بيت عليهم السلام ) .

4.ر . ك : ص ۱۸۵ (ايثار / فصل پنجم / انصار) و ص ۱۹۷ (ابو ذر) و ص ۱۹۹ (ياران امام حسين عليهم السلام ) .

5.معانى الأخبار: ص ۸۳ ح ۱ ، عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج ۱ ص ۳۱۸ ، المناقب ، كوفى: ج ۱ ص ۲۵ ح ۱ ، بحار الأنوار: ج ۱۶ ص ۱۵۲ ح ۴ ؛ كنز العمّال: ج ۷ ص ۱۶۶ ح ۱۸۵۳۵ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 1
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری: جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    22
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 59486
صفحه از 584
پرینت  ارسال به