اقوام و ملّت هاى مختلفى در طول تاريخ ، دچار بلاهاى گوناگونى چون زلزله و توفان شده اند كه قرآن ، آنها را نتيجه طبيعى كردار ناشايست آنان مى داند .
در سوره عنكبوت ، پس از نقل سرگذشت قوم نوح و ابراهيم و لوط و بيان مخالفت قوم عاد و ثمود و نيز مقابله قارون و فرعون و هامون با پيامبران الهى و امتناعشان از پذيرش دعوت آنان ، آمده است :
«فَكُلاًّ أَخَذْنَا بِذَنبِهِ فَمِنْهُم مَّنْ أَرْسَلْنَا عَلَيْهِ حَاصِبًا وَ مِنْهُم مَّنْ أَخَذَتْهُ الصَّيْحَةُ وَ مِنْهُم مَّنْ خَسَفْنَا بِهِ الْأَرْضَ وَ مِنْهُم مَّنْ أَغْرَقْنَا وَ مَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْـلِمَهُمْ وَ لَـكِن كَانُواْ أَنفُسَهُمْ يَظْـلِمُونَ . ^۱ و هر يك [ از ايشان ] را به گناهش گرفتار [ عذاب ]كرديم . از آنان كسانى بودند كه بر [ سر ]ايشان بادى همراه با شن فرو فرستاديم ، و از آنان كسانى بودند كه فرياد [ مرگبار ] ، آنان را فرا گرفت ، و برخى از آنان را در زمينْ فرو برديم ، و بعضى را غرق نموديم . و [ اين ] خدا نبود كه بر آنان ستم كرد ؛ بلكه خودشان بر خود ، ستم مى كردند » .
اين كه برخى مصيبت ها براى مجازات انسان اند ، مسئله مهمّى است كه قرآن كريم ، مكرّر ، آن را بازگو كرده ^۲ و در احاديث اسلامى ، فراوان مورد تأكيد قرار گرفته است، چنان كه از امام رضا عليه السلام روايت شده :
كُلَّما أَحدَثَ العِبادُ مِنَ الذُّنوبِ ما لَم يَكونوا يَعمَلونَ ، أحدَثَ اللّهُ لَهُم مِنَ البَلاءِ ما لَم يَكونوا يَعرِفونَ . ^۳ هر گاه مردمْ گناهانى را انجام دهند كه پيش تر انجام نداده اند، خداوندْ بلاهايى

وَلَـكِن كَذَّبُواْ فَأَخَذْنَـهُم بِمَا كَانُواْ يَكْسِبُونَ . ^۱ و اگر مردم شهرها ايمان آورده و به پرهيزگارى گراييده بودند ، قطعا بركاتى از آسمان و زمين برايشان مى گشوديم ؛ ولى تكذيب كردند . پس به [ كيفر ]دستاوردشان ، [ گريبان ] آنان را گرفتيم » .
از آن سو ، آن گاه كه انسان از اراده و آزادى خود سوء استفاده كند ، بر اساس سنّت ثابت و تغييرناپذير آفرينش ، نه تنها خود و جامعه را با مصائب و مشكلات توان فرسا مواجه مى سازد ؛ بلكه فساد او ، بركات زمين را از بين مى برد و دريا و خشكى را به تباهى مى كشد :
«ظَهَرَ الْفَسَادُ فِى الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِى النَّاسِ . ^۲ به سبب آنچه دست هاى مردم فراهم آورده اند ، فساد در خشكى و دريا نمودار شده است» .

اقسام مصيبت هاى خودكرده

مصيبت ها و ناكامى هايى را كه در اثر كردار ناشايست انسان ، گريبانگير او مى شوند ، مى توان به سه دسته تقسيم كرد :

الف ـ مجازات

از ديدگاه قرآن كريم ، مصائب و ناكامى هاى افرادى كه هيچ نقطه مثبتى در زندگى ندارند و زندگى آنها سراسر فساد و تباهى است، بخشى از كيفر اعمال آنهاست. اين كيفر، اعتبارى (قراردادى) نيست ؛ بلكه كيفر تكوينى است و نتيجه طبيعى كردار ناشايست گناهكار است .