۶۰۹۹.الكافىـ به نقل از صالح نيلى ـ: از امام صادق عليه السلام پرسيدم: آيا بندگان، بهره اى از توانمندى دارند؟
فرمود: «هنگامى كه كارى انجام مى دهند، با توانمندى اى كه خداوند در آنان قرار داده ، توانمندند» .
گفتم : آن چيست؟
فرمود: «وسيله است ، مانند زناكار كه وقتى زنا مى كند، براى انجام دادن آن توانمند است ، و اگر زنا را ترك كند و زنا نكند براى ترك آن هم ، توانمند است» .
سپس فرمود: «[بنده] پيش از انجام دادن كار، چه اندك باشد و چه بسيار ، توانمندى ندارد ؛ ليكن همراه انجام دادن و ترك آن، توانمند است» .
گفتم : پس بر چه اساس، [خداوند ،] بنده را كيفر مى دهد؟
فرمود: «با حجّت رسايش و وسيله اى كه در آنان قرار داده است . خداوند، كسى را بر نافرمانى خويش وادار نمى كند» .
۶۱۰۰.الكافىـ به نقل از مردى از اهالى بصره ـ: از امام صادق عليه السلام درباره توانمندى پرسيدم . فرمود: « ... همانا خداوند، مردم را آفريد و وسيله توانمندى را در آنان قرار داد ؛ امّا به آنان واگذار نكرد . پس، آنان براى انجام دادن كار، در هنگام آن و همراه با آن ، توانمند هستند ، [البتّه ]هر گاه آن كار را انجام دهند . پس هر گاه در قلمرو فرمان روايى خداوند، كارى را انجام ندهند ، ديگر توانمند نيستند كارى را كه انجام نداده اند ، انجام دهند ؛ زيرا خداوند عز و جلقدرتمندتر از آن است كه كسى بتواند در فرمان روايى اش با او ضدّيت نمايد» .
مرد بصرى گفت : پس مردم مجبورند؟
فرمود: «اگر مجبور بودند ، عذر داشتند» .
گفت : پس خدا آنان را به خودشان واگذار نموده است؟
فرمود: «نه» .
گفت : پس چگونه اند؟
فرمود: «[خداوند ، انجام دادن] كارى را از سوى آنان مى داند . آن گاه وسيله آن را در اختيارشان قرار مى دهد . پس وقتى كار را انجام دادند ، با انجام دادن آن، توانمند هستند» .
