پیش‌گفتار

موج سوم شیعه‌پژوهی در غرب، با کنار نهادن رویکردهای جدلی و فرقه‌نگرانه، نگاهی نو به تشیع درانداخته و تلاش‌های علمی شیعه را از دیرباز تا کنون می‌کاود. در این رویکرد تازه، تشیع به مثابه یک فرهنگ مولّد و زایا مورد بررسی قرار می‌گیرد و آثار بر جای مانده از دانشمندان شیعی با دقت هر چه تمام‌تر در بستر تاریخی‌شان کاویده می‌شوند. نو بودن این جریان علمی در غرب، و نیز گستردگی نسبی و در حال رشد بودن آن، ما را بر سر یک پیچ حساس تاریخی قرار داده است. شناسایی، برگردان، نقد منطقی و بررسی همه‌سویه این تلاش‌ها می‌تواند مانع از عقب‌افتادگی جدی در این عرصه گردد و زمینه تعامل درست عالمان شیعی و دانشمندان غربی را فراهم آورد. سامان‌دهی کلان این تعامل، می‌تواند دستاوردهای باشکوهی را برای هر دو سوی این رابطه به ارمغان آورد. ما می‌توانیم از شیوه‌های ابداعی و متفاوت غربیان در مطالعات اسلامی، و به‌ویژه نوآوری‌های آنان در متن‌پژوهی و کتابشناسی، بهره ببریم و نیز از کاستی‌های پژوهش‌های خود آگاه شویم. در مقابل، می‌توانیم آنان را نیز از پاسخ‌های احتمالی به پرسش‌ها و نقدهایشان مطلع سازیم تا هرچه بیشتر با منابع اصیل شیعی و مفاهیم نهفته و گاه پیچیده آنها آشنایی یابند؛ مفاهیمی که گاه دریافت درست و کامل گوهر و مغز آنها، نیازمند آگاهی از فرهنگ کهن شیعی و گفت‌وگوی مستقیم با عالمان است.

کتاب پیش رو، یکی از نخستین گام‌ها در این راه نوگشوده است: برگردانی از تلاش‌های علمی غربیان در شناخت نگاه امامیه به قرآن. راهی ناپیموده که جز با توسل به ایمان، پشتکار

و پایداری نسل جوان و تلاشگر حوزه و دانشگاه، نمی‌توان بر مشکلات و موانع آن فائق آمد و به سرمنزل مقصود رسید. خوانندگان کتاب تصدیق خواهند کرد که هر بخش از کتاب، چه تلاش‌های سترگ و درازدامنی را در پس زمینه خود شاهد بوده است. تلاش‌هایی که اندیشه نخستین آن را دوست فرزانه و معاون دلسوز پژوهشکده تفسیر اهل بیت(ع)، جناب حجةالاسلام دکتر علی راد ارائه دادند. سپس با طراحی فرآیند کار و شناسایی مترجمان، از همکاری صمیمانه و همه جانبه پژوهشگر گروه قرآن‌شناسی و دانش‌های پیرامونی آقای محمدعلی طباطبایی بهره‌مند گشتند. ایشان پس از شناسایی بهترین نگاشته‌های غربی در زمینه قرآن‌شناسی امامیه و واگذاری برگردان آنها به مترجمان، همه مقاله‌های ترجمه‌شده را یک به یک و سطر به سطر به دیده دقت نگریست و در تعامل نزدیک با مترجمان، متن نهایی ترجمه‌ها را بازبینی و سپس به ظرافت ویرایش کرد و در موارد نیاز اطلاعاتی جانبی بدانها افزود.

ناگفته پیداست که تمام مطالب این کتاب، تنها نماینده دیدگاه‌های نویسندگان مقالات هستند و ترجمه و نشر آنها در اینجا تنها برای آن است که محققان کشورمان هرچه سریع‌تر و آسان‌تر با جدیدترین دیدگاه‌های طرح‌شده در این زمینه آشنا شوند و خود را برای ارائه پاسخ‌های مقتضی، چه در فضای داخلی و چه در فضای بین‌المللی، آماده سازند. بااین‌حال در مواردی که ضروری می‌نمود، توضیحات کوتاهی در قالب پی‌نوشت آمده است. اما افزون بر اینها نقدهای تفصیلی بر همه مقالات کتاب، به طور مستقل، در جایی و وقتی مناسب منتشر خواهد شد.

بر خود لازم می‌بینم از دو عزیز فوق‌الذکر، جناب آقای مرادی معاون کنونی پژوهشکده تفسیر، همه مترجمان بزرگوار و نیز دست‌اندرکاران نشر این اثر تشکر و قدردانی کنم. امید که این دفتر همچنان گشوده بماند و این درخت خجسته همواره ثمر دهد.

مسئول پژوهشکده تفسیر اهل بیت (ع)

عبدالهادی مسعودی