فصل چهارم: مدّعيان دروغين‏

۴ / ۱

مدّعيان دروغين مهدويت‏

يكى از مباحث بسيار مهم و قابل بررسى در باره مهدويت ، بهره‏هاى ناصواب يا سوء استفاده‏هايى است كه در طول تاريخ اسلام از اين باور اصيل ، صورت گرفته است .
نگاهى گذرا به كثرت مدّعيان دروغين مهدويت در دوره‏هاى مختلف تاريخ اسلام ، و پذيرفته شدن ادّعاهاى آنان از سوى افراد ناآگاه ، نشان مى‏دهد كه اطّلاع‏رسانى در اين باره ، بويژه در دانش‏نامه امام مهدى عليه السلام بسيار مهم و ضرور است ؛ امّا پيش از ارائه گزارشى در باره تاريخچه «مهديان دروغين» ،^۱ بايد به چند مطلب توجّه نمود :

۱ . سوء استفاده از مفاهيم اصيل‏

سوء استفاده از مفاهيم و باورهاى اصيل و پُرطرفدار، از دوره‏هاى كهن وجود داشته است و رهزنان دين با تقلّب و ظاهرنمايى، منافع خويش را از اين طريق پيگيرى مى‏كرده‏اند.
بى‏ترديد ، عقيده به ظهور منجى ، و بشارت به قيام امام مهدى عليه السلام در آخر الزمان ، يكى از مفاهيم اصيل اسلامى است كه ريشه در كتاب و سنّت متواتر و قطعى دارد ، و سوء استفاده از آن ، نه تنها به معناى سستى اين عقيده و باور نيست ، بلكه به عكس ، نشانه روشنى بر اصالت آن شمرده مى‏شود ؛ زيرا باطل ، تا با حقْ آميخته نگردد ، هوادار پيدا نمى‏كند . از اين رو ، گم‏راهان ، همواره از مفاهيم اصيل براى گم‏راه كردن ديگران استفاده مى‏كنند .

موضوع منجى و مهدويت نيز از اين اصل كلّى ، مستثنا نيست و سوء استفاده از اين مفهوم ريشه‏دار ، شبيه سوء استفاده از اصل نبوّت است ، چنان كه مدّعيان دروغين نبوّت با بهره‏گيرى از اين مفهوم اصيل ، توانسته‏اند عدّه‏اى را گم‏راه كنند و آيين‏هاى جديدى را پديد آورند .

۱ / ۱. سوء استفاده از عنوان «منجى موعود» در ساير اديان‏

سوء استفاده از عنوان «منجى موعود» ، به مسلمانان اختصاص ندارد ؛ بلكه در ميان همه ملل بزرگ جهان و اديان برجسته، جارى و سارى بوده است و از ديرباز تا كنون ، منشأ تحوّلات ، مهاجرت‏ها ، قيام‏ها و بيم و اميدها براى تغيير و تحوّل بوده و هست . شايد در تاريخ ، بيش از همه ، يهوديان و مسيحيان با اين آرمان و انديشه زيسته و چشم به آينده دوخته‏اند .^۱
در تاريخ اهل كتاب ، ظهور منجى‏ها يا وعده نزديكى ظهور آنها ، حتّى تا اين اواخر ، منشأ برخى جابه‏جايى‏هاى سياسى هم بوده است . براى مثال ، وقتى در حوالى سال ۱۸۸۲م ، ميان يهوديان شبه جزيره شايع شد كه مسيح در كوه سينا ظهور خواهد كرد ، يكصد خانوار يهودى يمن و شبه جزيره عربستان را پشت سرگذاشتند