درآمد

مطالعات حديثى شيعيان در دوران معاصر ، از رشد فزاينده اى نسبت به دوره هاى قبل ، برخوردار بوده است. اسباب و زمينه هاى اين رشد را بايد در دو گزينه جستجو كرد : يكى ، تحوّلات جهانى و ديگرى ، پيروزى انقلاب اسلامى در ايران .
اگر شروع دوره معاصر حديث شيعه را زمان درگذشت ميرزا حسين نورى ( م ۱۳۲۰ ق ) ، نويسنده مستدرك الوسائل بدانيم ، مى توان اين يك صد و اندى سال را به دو مرحله پيش از پيروزى انقلاب اسلامى در ايران و پس از آن ، تقسيم كرد.
پيش از انقلاب ايران ، يعنى قبل از سال هزار و چهارصد قمرى ، فعّاليت هاى حديثى شيعيان ، در چند زمينه ، متمركز بود كه ادامه فعّاليت هاى مشابه در قرون قبلْ به شمار مى روند. اين فعّاليت ها عمدتا در ايران و عراق ، صورت گرفته اند و در اين محورها قابل دسته بندى اند :
۱. تدوين «مجامع حديثى» ، از قبيل :
ـ مستدرك الوسائل ، ميرزا حسين نورى ( م ۱۳۲۰ ق ) ؛
ـ جامع أحاديث الشيعة ، زير نظر آية اللّه بروجردى ( م ۱۳۸۳ ق ) .
۲ . تدوين «موسوعه هاى رجالى» ، از قبيل :
ـ تنقيح المقال فى علم الرجال ، شيخ عبد اللّه مامقانى ( م ۱۳۵۱ ق ) ؛
ـ الموسوعة الرجالية ، آية اللّه حاج آقا حسين بروجردى ( م ۱۳۸۳ ق ) ؛
ـ معجم رجال الحديث ، آية اللّه سيّد ابو القاسم خويى ( م ۱۴۱۱ ق ) ؛

قاموس الرجال ، علّامه محمّدتقى شوشترى ( م ۱۴۱۵ ق ) .
۳ . تدوين كتب «دراية الحديث» ، از قبيل :
ـ مقباس الهداية فى علم الدراية ، شيخ عبد اللّه مامقانى ( م ۱۳۵۱ ق ) ؛
ـ نهاية الدراية ، سيّد حسن صدر ( م ۱۳۵۱ ) .
۴ . «شرح و تعليقه» بر كتب حديث ، از قبيل :
ـ منهاج البراعة فى شرح نهج البلاغة ، سيّد حبيب اللّه خويى ( م ۱۳۲۴ ق ) .
۵ . تدوين «معجم و راهنما» براى كتب حديث ، از قبيل :
ـ سفينة البحار ، شيخ عبّاس قمى ( م ۱۳۵۹ ق ) ؛
ـ الكاشف لألفاظ نهج البلاغة ، سيّد جواد مصطفوى ( م۱۳۶۸ ش ) ؛
ـ المعجم المفهرس لألفاظ وسائل الشيعة ، سيّد حسن طبيبى .
۶ . «ترجمه» كتب حديثى به زبان فارسى ، از قبيل :
ـ ترجمه اصول كافى ، سيّد جواد مصطفوى ( م۱۳۶۸ ش ) ؛
ـ ترجمه نهج البلاغة ، سيّد علينقى فيض الاسلام ( م ۱۳۶۴ ش ) ؛
ـ ترجمه كتب صدوق ، ميرزا محمّدباقر كمره اى ( م ۱۳۷۴ ش ) ؛
ـ ترجمه جلد سيزدهم بحار الأنوار ، على دوانى ( م۱۳۸۵ ش ) .
۷ . «تصحيح» كتاب هاى حديثى و علوم حديثى ، از قبيل :
ـ الكافى ، على اكبر غفّارى ( م۱۳۸۳ ش ) ؛
ـ كتب شيخ صدوق ، على اكبر غفّارى ( م۱۳۸۳ ش ) ؛
ـ الرجال و الفهرست شيخ طوسى ، خلاصة الأقوال علّامه حلّى ، رجال ابن داوود ، حسن بن على الحلّى (ابن داوود) ، رجال السيّد بحر العلوم ، سيّد محمّدصادق بحر العلوم ( م ۱۳۹۹ ق ) ؛
ـ غرر الحكم و درر الكلم و المحاسن برقى ، مير جلال الدين محدّث اُرموى ( م ۱۳۵۸ ش ) ؛
ـ الوافى ، ميرزا ابو الحسن شعرانى ( م ۱۳۵۲ ش ) .
و... .