پیش‏گفتار

دوران سالمندی، حسّاس‏ترین مرحله زندگی انسان و فرصتی بسیار گران‏بها در تعیین سرنوشت نهایی اوست. چنانچه انسان از این فرصت زرّین درست بهره گیرد، پایانِ این دوران، سرآغازِ زیباترین، شیرین‏ترین و بهترین زندگىِ جاویدِ اوست، چنان که از امام على علیه السلام نقل شده است:

۰.إِن خُتِمَ‏ لَكَ‏ بِالسَّعادَةِ صِرتَ‏ إلَى‏ الحُبورِ، وَ أنتَ مَلِكٌ مُطاعٌ، وَ آمِنٌ لا یُراعُ، یَطوفُ عَلَیكُم وِلدانٌ كَأَنَّهُمُ الجُمانُ بِكَأسٍ مِن مَعینٍ بَیضاءَ لَذَّةٍ لِلشّارِبینَ.^۱

اگر فرجامت با نیک‏بختى باشد، به سوى نعمت‏ها خواهى رفت و شهریارى مُطاع خواهى شد و در امان و به دور از هراس خواهى بود. نوجوانانى همچون رشته مروارید با جام‏هایى از چشمه خوش‏گوار ـ كه سفید است و نوشندگان را لذّت می‏بخشد ـ بر گِرد شما خواهند چرخید.

براى دستیابى به این سرنوشت زیبا، فرصت سالمندى فوق العاده ارزشمند است. از این رو، امام علی علیه السلام مى‏فرماید:

۰.بَقِیّةُ عُمرِ المُؤمِنِ لا قیمَةَ لَها، یُدرِكُ بِها ما قَد فاتَ، وَ یُحیی ما ماتَ.^۲

باقی‏مانده عمر مؤمن، قیمت‏ناپذیر است. به وسیله آن، گذشته را جبران مى‏کند و آنچه را مُرده است، زنده مى‏گرداند.

و در حدیثی دیگر می‏فرماید:

۰.لا یَعرِفُ قَدرَ ما بَقِیَ مِن عُمرِهِ إلّا نَبِیٌّ أو صِدِّیقٌ.^۱

ارزش باقی‏مانده عمر خویش را نمی‏داند، مگر پیامبر یا انسان راستین.

بدین سان، سالمندى نعمتى است بزرگ و گران‏بها، و به همین دلیل، خاندان پیامبر خدا صلی الله علیه و اله در شب‏هاى ماه رمضان بویژه در لحظه‏هاى نورانى سحر، همچنین در روز عرفه در عرفات ـ که از بهترین فرصت‏ها براى دعاست ـ، از خداوند سبحان مى‏خواستند که از نعمت طولانی بودن عمر همراه با نیکوکارى، برخوردار باشند، چنان که در دعاى معروف به دعاى ابو حمزه ثمالى آمده است که امام زین العابدین علیه السلام ضمن دعاى سحر، خطاب به خداوند منّان عرضه مى‏داشت:

۰.وَ اجعَلنی مِمَّن أطَلتَ عُمرَهُ وَ حَسَّنتَ عَمَلَهُ، وَ أتمَمتَ عَلَیهِ نِعمَتَكَ وَ رَضیتَ عَنهُ، وَ أحیَیتَهُ حَیوةً طَیِّبَةً فی أدوَمِ السُّرورِ، وَ أسبَغِ الكَرامَةِ، وَ أتَمِّ العَیشِ.^۲

مرا از کسانى قرار بده که عمرشان را دراز و کردارشان را نیکو گردانده‏اى و نعمتت را بر آنان کامل کرده‏اى و از آنان خشنود هستى و زندگى خوش را همراه با پایدارترین شادمانى و کامل‏ترین کرامت و معیشت، عطایشان فرموده‏اى.

با توجّه به این که کمالات انسانی نامتناهی‏ اند، بی ‏تردید، کسانی که در دوران