فهرست‏

پيش‏گفتار

غدير و عاشورا ، دو حادثه بزرگ و برجسته در تاريخ اسلام اند در حادثه نخست ، تداوم رسالت اعلام مى‏گردد و دومين حادثه ، جهادى است عليه رجعت و انحرافى كه در سيره و سنّت پيامبر صلى اللَّه عليه وآله رخ داد. در ميان اين دو حادثه ، واقعه‏اى ديگر به وقوع پيوست و آن ، خلافت چهار و اندى ساله امير المؤمنين عليه السلام بود . دورانى كه مردى الهى ، با پايبندى به همه ارزش‏هاى الهى و انسانى ، بر مسند حكومت نشست و تجربه‏اى عالى از حكومت دينى ارائه داد.
مطالعه و تحليل اين سه حادثه درس‏آموز، هميشه دغدغه عالمان شيعى بوده است و آثار فراوانى در باره آنها نشر يافته است.
پژوهشكده علوم و معارف حديث ، بخشى از كارهاى پژوهشى خود را طى ده سال گذشته ، به تتبّع و تجزيه و تحليل زندگى‏نامه امام على عليه السلام و امام حسين عليه السلام اختصاص داده كه ثمره آن ، چاپ و نشر دو مجموعه با عنوان دانش‏نامه امير المؤمنين عليه السلام و دانش‏نامه امام حسين عليه السلام بوده است. در اين دو مجموعه ، ابعاد زندگى اين دو امام ، با استناد به كهن‏ترين مصادر و همراه با تحليل‏هاى عميق و نو ، معرّفى شده است. يكى از نوآورى‏هاى اين دو اثر ، طراحى و تدوين نقشه‏هايى براى رخدادهاى زندگى امام على عليه السلام و امام حسين عليه السلام است ؛ نقشه‏هايى مربوط به واقعه غدير، دوران خلافت امير المؤمنين عليه السلام و حادثه عاشورا .
نقشه در فهم هر چه بهتر حوادث تاريخى ، نقش به سزايى دارد و همانند بازسازى صحنه حوادث براى تحليلگران مسائل اجتماعى و امنيتى ، با اهمّيت است .
از آن جا كه چاپ و نشر مستقلّ اين نقشه‏ها (جدا از آن دو مجموعه) مى‏توانست براى پژوهشگران و نيز مسافران و زائران اين سرزمين‏ها مفيد باشد ، تصميم گرفته شد كه تمام نقشه‏هاى دو دانش‏نامه پيش گفته ، همراه با توضيحات اجمالى ، به صورت كتاب حاضر ، در اختيار علاقه‏مندان قرار گيرد.

پيشينه تحقيق‏

گفتنى است كه پيش از اين نيز تلاش‏هايى براى ترسيم نقشه‏هاى تاريخى و به كارگيرى آنها در شناختِ بهتر وقايع صدر اسلام يا تبيين دقيق‏تر تحوّلات تاريخ اسلام ، صورت گرفته است ، از جمله :
- محمّد حميد اللَّه حيدرآبادى (م‏۲۰۰۲م) ، پس از حدود چهارده سال پژوهش تاريخى ، جغرافيايى ، باستان‏شناختى و نيز مطالعه ميدانى ، كتاب رسول اكرم صلى اللَّه عليه وآله در ميدان جنگ را كه در بر دارنده نقشه‏ها و توصيفات دقيقى از جنگ‏ها و موضعگيرى‏هاى نظامى - دفاعى پيامبر صلى اللَّه عليه وآله است ، در سال ۱۹۵۳ م ، منتشر نمود . وى در سال‏هاى بعد نيز در چند نوبت ، اين كتاب را تصحيح و تكميل كرد . اين كتاب ، الگويى براى برخى پژوهش‏هاى ديگر در زمينه جنگ‏ها و سياست دفاعى پيامبر صلى اللَّه عليه وآله در پژوهشكده‏هاى تاريخ جنگ در : پاكستان ، سوريه ، ايران و . . . گرديد كه از آن ميان مى‏توان به كتاب مصطفى طلّاس با عنوان پيامبر صلى اللَّه عليه وآله و آيين نبرد ، اشاره كرد . كار تدوين و نشر نقشه‏هاى تاريخى حجاز ، از جمله توسّط